Keçi ve keçi sütü ürünleri pazarı

Keçi, keçi sütü ve keçi sütü ürünleri pazarı… Bileşiminin anne sütüne yakınlığı nedeniyle keçi sütü ve keçi sütü ürünleri sağlık kaynağı olarak görülüyor. Başta çocuklar olmak üzere yaşlılar ve hastaların beslenmesinde keçi sütü özellikle tercih ediliyor. Bu nedenle keçi sütüne olan talep son yıllarda hızla artıyor. Keçi sütü üretiminin dünyada en hızlı arttığı ülkelerden biri Türkiye olmasına rağmen, üretimdeki artış talebi tam olarak karşılayamıyor.

Prof. Dr. Zübeyde Öner (Süleyman Demirel Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Gıda Mühendisliği Bölümü)

Keçi evcilleştirilen ilk hayvan türlerinden biridir ve değişik çevre koşullarına kısa sürede uyum gösterme yeteneğinden dolayı ayrı bir öneme sahiptir. Açık alanlarda ve kaba yemlerle beslendiği için bakımı ve beslenmesi kolaydır. Sütünden, etinden ve kılından yararlanılan keçi ülke ekonomisine önemli katkılarda bulunan bir hayvandır.

Süt, tüketilen hayvansal gıdalar içerisinde önemli bir yere sahiptir. Keçi sütü de sahip olduğu özellikler nedeniyle her geçen gün daha fazla tercih edilmektedir. Keçi sütünün bileşim açısından anne sütüne olan yakınlığı, fonksiyonel serum proteinlerinin varlığı ve bağışıklık sistemi için gerekli maddeleri bünyesinde barındırması nedeniyle önemli bir gıdadır. Ayrıca kendine has özelliklerinden dolayı özellikle peynir, dondurma, tuzlu yoğurt gibi bazı ürünlerin hammaddesidir.

KEÇİ VE KEÇİ SÜTÜ ÜRETİM MİKTARLARI

Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) tarafından her yıl düzenli olarak yayınlanan hayvan sayısı verilerine göre, Avrupa’da 2012 yılında toplam keçi varlığı 17 milyon 90 bin 607 baş iken meydana gelen çeşitli hastalıklar nedeniyle 2013 yılında bu sayı 16 milyon 487 bin 290 başa düşmüştür. Ülkemizde ise keçi sayısı son yıllarda hızla artarak 2010 yılında 5 milyon 128 bin 285, 2012 yılında 7 milyon 277 bin 953, 2013 yılında ise 8 milyon 357 bin 286 başa çıkmıştır.

Dünya toplam süt üretiminin yüzde 2,4’ünü keçi sütü oluşturmaktadır. Ulusal Süt Konseyi (2012) verilerine göre dünya keçi sütü üretimi 2010 yılında 17,2 milyon ton, 2012 yılında ise 17,8 milyon ton olarak gerçekleşmiştir. 2012 yılı FAO verilerine göre dünyada keçi sütü üretimi ağırlıklı olarak Asya (%60), Afrika (%22) ve Avrupa’da (%15) yapılmaktadır.

Dünyada olduğu gibi ülkemizde de keçi sütünden elde edilen ürünlere olan talepteki artış nedeniyle keçi yetiştiriciliği önem kazanmıştır. Bir önceki yıla göre yüzde 15,3 oranında artan toplam keçi varlığı, sığır, manda ve koyun ile kıyaslandığında yüzdesel olarak en yüksek artışın görüldüğü tür olmuştur.

TÜİK tarafından aylar bazında yayınlanan süt ve süt ürünleri üretim istatistiklerine göre süt işletmeleri tarafından toplanan koyun, keçi ve manda sütü miktarlarının toplam üretim miktarına oranı ise inek sütündeki orandan daha düşüktür. 2012 yılında süt işletmeleri tarafından toplanan koyun sütü miktarı 25 bin 609 ton iken, keçi sütü 46 bin 413 ton ve manda sütü bin 197 ton’dur.

Ülkemizde üretilen peynirlerin yaklaşık yüzde 96’sı (539 bin 144 ton) inek sütünden elde edilmektedir. Kalan kısmın 315 tonu koyun sütünden, 514 tonu keçi sütünden, 8 tonu manda sütünden, 23 bin 500 tonu ise karışık sütlerden elde edilen peynirlerdir.

2012 yılında toplam peynir üretim miktarı bir önceki yıla göre yüzde 8,3 artarak 563 bin 480 ton olmuştur. Daha çok küçük ölçekli işletmelerde üretilen keçi sütü ya ev ihtiyaçlarını karşılamak için kullanılmakta veya küçük ölçekli mandıralarda peynire işlenmektedir. Kolay sindirilebilme özelliği nedeniyle içme sütü üretiminde kullanımı artmaktadır.

AVRUPA VE ABD’DE KEÇİCİLİĞİN DURUMU

Süt, dünya ekonomisinde önemli role sahiptir. Süt sektörünün giderek globalleşmesi uluslararası süt ve süt ürünleri ticaretinin kapsamını ve ticaret yoğunluğunu artırmaktadır. Başta tereyağı ve sadeyağ, yağlı ve yağsız süttozu, konsantre süt ve peynir olmak üzere dünya süt ve süt ürünleri ticaret hacmi, AB iç ticareti hariç olmak üzere, bir önceki yıla göre yüzde 10 oranında artarak 2011 yılında 58,2 milyon ton süt eş değeri olarak gerçekleşmiştir.

AB üyesi toplam 27 ülkenin iç ticaretine konu olan miktar ise 37,6 milyon ton süt eşdeğeridir ve dünya toplam süt ve süt ürünleri ticaret hacminin yüzde 39’unu oluşturmaktadır. Ülkemizde keçicilik küçük aile işletmeciliği şeklinde yapılmaktadır. Bu nedenle soğutulmuş ve mikroorganizma yükü düşük süt bulma şansı oldukça sınırlıdır. Son yıllarda keçi üretim çiftliklerinin sayısı artsa da sağlıklı keçi sütü temininde henüz yeterli kapasiteye ulaşılmamıştır.

Ülkemiz dışında da keçiçilik benzer durumdadır. ABD’de üretilen keçi sütünün büyük bir kısmı peynire ayrılmaktadır. Ancak üretim çiftlikleri küçüktür ve üretilen peynirler iç talebi karşılamamaktadır. Bu yüzden tüketilen peynirlerin yarısı ithal edilmektedir. ABD’de sadece keçi peyniri üretimi yapan fabrika bulunmamaktadır ve üreticiler ağırlıklı olarak küçük çiftçilerden oluşmaktadır. Ancak ürettikleri peynirler uluslararası yarışmalara katılmakta ve ödül almaktadır.

AB’de işlenmiş keçi ürünlerine olan talep giderek artmaktadır. Fransa’da keçi sütünün yüzde 90’dan fazlası peynir üretiminde kullanılmakta, yine İspanya’da önceki yıllarda keçi, koyun ve inek sütü karıştırılarak değerlendirilirken, bugün keçi sütü tek başına değerlendirilmektedir. AB koyun-keçi ürünlerinde kendine yeterliliğe henüz ulaşamadığı gibi, özellikle koyun-keçi sütünden yapılan peynirlerin pazarı giderek büyümektedir. Yunanistan, Fransa ve İspanya koyun-keçi sütünden yapılan yöresel peynirler üretiminde iddialarını sürdürmektedir. Türkiye bu ürünlerde önemli pazar oluşturabilecek potansiyele sahiptir. İki yıl önce Hollanda ve Fransa’da yaşanan bir hayvan hastalığı nedeniyle bu ülkelerde keçi nüfusu azaldığı için bu ülkelerden keçi sütü ürünleri talebi artmıştır. Bu taleplerin karşılanması kaliteli keçi sütü üretiminin artışıyla mümkündür.

Çiftliklerin ve üretim tesislerinin AB onaylı olması ihracatı kolaylaştıracak adımlardır. Bu nedenle ülkemizde bu alanda yapılacak çok fazla iş bulunmaktadır. Öncelikle verimin artırılması ve sütün sürekliliğinin sağlanması için doğru ırk keçi seçimi ile işe başlanmalıdır. Ardından otomatik sağılan süt hemen soğutulup ürünlere işlenmelidir. Sütün içine koruyucu amaçlı herhangi birşey ilave etmeden sanitasyon şartlarına uygun ürünler üretilmeli ve bunların pazarlanması yapılmalıdır. Kaliteden ödün vermeden ürettiğimiz her ürün pazarda hak ettiği yeri alacaktır. Bu nedenle iyi hijyen şartlarına uygun ortamlarda üretimin yapılması önem kazanmaktadır

SONUÇ

Önceki yıllarda ülkemizde keçi sayısında azalma izlenirken son yıllarda keçi yetiştiriciliğine ilgi artmıştır ve keçi üretim çiftliklerinin sayısı her gün biraz daha artmaktadır. Buna bağlı olarak keçi sütü ürünlerinin pazar payı da yükselmektedir. Anne sütüne benzerliği kolay hazmolabilirliği ve sağlık açısından önemli özellikleri nedeniyle keçi sütü ve ürünleri günümüzde önem kazanmaya devam etmektedir. Keçi yetiştiriciliğinin ve sütçülüğünün gelişiminde birçok sıkıntı yaşanmaktadır ancak bunların zaman içerisindeki yasal düzenlemelerle düzeleceği muhakkaktır.

İnek sütü için hazırlanmış standartların keçi sütü için geçerli olması beklenemez. Keçi etinin ve sütünün değerlendirilmesinde üreticilerin kooperatifleşme ve birlik olma zorunlulukları vardır. Ürünlerin üretim aşamasından satış aşamasına kadarki her adımda birlik olma sektörün sanayileşmesine katkıda bulunacaktır. Sanayicilerden bireysel yatırımcılara kadar çok sayıda girişimcinin ilgisini çektiği için keçi çiftliklerinden elde edilen yoğurt, peynir gibi ürünler raflarda hızla yer almaktadır. İhracat olanağı da yüksek olan bu ürünlerin üretiminde gereken hijyenik kalite sağlanması üreticilere yeni pazarların kapısını açacaktır. Bazı ülkelere keçi sütü ürünleri ihracatı başlamasına rağmen Avrupa ve Amerika pazarının taleplerini karşılmakta sıkıntı yaşanmaktadır.