Süt sokaktan markete giriyor

Çiğ sütün sokaklarda kontrolsüz bir şekilde satılması halk sağlığı açısından ciddi risk oluşturuyor. Tarım Bakanlığının hazırladığı “Küçük Miktarlardaki Çiğ Sütün Doğrudan Arzına Dair Yönetmelik” ile başıboş bırakılan bu alana devlet tarafından yeni bir düzen getiriliyor. Yönetmeliğin yürürlüğe girmesi halinde süt üreten çiftlikler tüketiciye, tüketici de gıda güvenliği şemsiyesi altında çiğ süte kolayca erişebilecek.

Çiğ sütün doğrudan tüketiciye satışını yasal bir çerçeveye oturtmak amacıyla Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı tarafından hazırlanan ‘Küçük Miktarlardaki Çiğ Sütün Doğrudan Arzına Dair Yönetmelik Taslağı’ 27 Mayıs 2016’da görüşe açıldı. Yönetmelik taslağına göre, süt üreten hastalıklardan ari hayvancılık işletmelerinde üretilen çiğ süt; çiftlikler, otomatik satış makinaları veya yerel perakendeciler tarafından doğrudan tüketiciye satılabilecek.

5996 sayılı Kanununun 44. maddesinde, “Birincil ürünlerin (çiğ süt, et, yumurta, balık vb) Bakanlıkça belirlenen küçük miktarlarının doğrudan son tüketiciye ya da yerel perakendecilere arzı ile ilgili olarak istisnaî uygulamalar getirilebilir” hükmü yer alıyor. Yönetmelik taslağının yasal dayanağını bu madde oluşturuyor. Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğünün bu maddeye dayanarak 2014 yılında hazırladığı yumurta, kanatlı eti ve balıkçılık ürünleri ile üç yönetmelik taslağından biri olan Küçük Miktarlardaki Balıkçılık Ürünlerinin Doğrudan Arzına Dair Yönetmelik Taslağı rafa kaldırılmıştı. İki yönetmelik ise geçen yıl yürürlüğe girdi.

– Küçük Miktarlardaki Yumurtanın Doğrudan Arzına Dair Yönetmelik (Resmi Gazete, 12 Eylül 2015)

– Çiftlikte Kesilen Küçük Miktarlardaki Kanatlı ve Tavşanımsı Etlerinin Doğrudan Arzına Dair Yönetmelik (Resmi Gazete, 19 Eylül 2015)

Birincil hayvansal ürünlerin doğrudan tüketiciye arzı ile ilgili bir diğer mevzuat Yerel, Marjinal ve Sınırlı Faaliyetlerin Düzenlenmesine Dair Yönetmelik ise 26 Temmuz 2016’da Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi. Ancak tüketiciye doğrudan satışı çok yaygın olan çiğ süt ile ilgili bugüne kadar herhangi bir yasal düzenleme yapılmadı.

2011 yılında görüşe açılan Hayvansal Gıdalar İçin Özel Hijyen Kuralları Yönetmeliği taslağında çiğ sütün doğrudan tüketiciye satışı düzenleniyordu. Ancak yönetmelik 27 Aralık 2011’de Resmî Gazetede yayınlandığında bu konu ‘İstisnai uygulamalar’ başlıklı 85’inci maddesinin 3’üncü fıkrasında, “Bakanlık, çiğ süt veya işlenmemiş kremanın doğrudan son tüketiciye satışına düzenleme getirebilir” denerek konu ertelenmişti.

Küçük Miktarlardaki Çiğ Sütün Doğrudan Arzına Dair Yönetmelik Taslağı, çiğ sütün tüketiciye satışına yasal düzenleme getiren ilk mevzuat olması bakımından önemli.

Yönetmelik taslağına göre süt üreten hayvancılık işletmeleri son tüketiciye veya yerel perakendecilere çiğ süt arz edebilecek.

GÜNLÜK 5 BİN LİTRE

Arz edilecek çiğ sütün günlük toplam miktarı en fazla, çiğ inek sütü için 5 bin litre, diğer türlerden elde edilen (koyun, keçi, manda) çiğ süt için 150 litre olabilecek. Yönetmelik kapsamında hayvancılık işletmeleri kendi ürettikleri çiğ sütü 4 farklı şekilde doğrudan satabilecek:

1) Hayvancılık işletmesinden son tüketiciye,

2) Yerel perakendecilere,

3) Hayvancılık işletmesi merkez kabul edilerek 200 kilometrelik yarıçap içerisinde bağımsız olarak konumlandırılmış otomatik satış makinaları ile son tüketiciye,

4) Hayvancılık işletmesi merkez kabul edilerek 500 kilometrelik yarıçap içerisinde hazır ambalajlı olarak perakendeciye.

Doğrudan son tüketiciye arz edilecek çiğ sütün Hastalıktan Ari İşletmeler İçin Sağlık Sertifikasına sahip Bruselloz’dan ve Sığır Tüberkülozu’ndan ari süt işletmelerinden elde edilmiş olması gerekiyor. Süt üreten işletmeleri doğrudan arz edeceği küçük çiğ sütü işleyemeyecek ve separatörden geçiremeyecek. Çiğ sütün herhangi bir bileşenini ayıramayacak, süte bir bileşen ekleyemeyecek, farklı hayvan türlerine ait sütleri karıştıramayacak veya çiğ sütte değişikliğe neden olabilecek herhangi bir işlem yapamayacak.

ÇİĞ SÜT NASIL SATILACAK?

Hayvancılık işletmesi ürettiği çiğ sütü son tüketiciye veya yerel perakendeciye en az 1 litrelik tek kullanımlık hazır ambalajla veya açık olarak satabilecek. Yerel perakendeci ise hayvancılık işletmesinden aldığı çiğ sütü, otomatik satış makinesi aracılığıyla veya ambalajlı olarak satabilecek. Yerel perakendeci tedarik ettiği çiğ sütü başka bir gıda işletmesine satamayacak.

Çiğ sütün son tüketiciye veya perakende-ciye doğrudan arzının sağımdan itibaren 24 saat içerisinde yapılması gerekiyor. Süt farklı zamanlarda sağılmışsa ilk sağım zamanı esas alınacak. Son tüketim süresi ise, ilk sağım saatinden itibaren 48 saati geçemeyecek. Yönetmelik, çiğ sütün doğrudan arzında İl Tarım Müdürlüklerine yetki veriyor. Ürettiği çiğ sütü tüketiciye veya perakendeciye doğrudan satmak isteyen hayvancılık işletmelerinin İl Tarım Müdürlüğüne “Doğrudan Arz İzin Belgesi ve Numarası” almak için başvurmaları gerekiyor. İl Müdürlükleri başvuruya 15 iş gün içerisinde cevap vermek zorunda.

Başvuru aşağıdaki belgeler ile yapılacak:

1) Dilekçe ve beyanname,

2) Hastalıktan Ari İşletmeler İçin Sağlık Sertifikası,

3) Toplam bakteri ve somatik hücre sayısına ilişkin analiz raporu.

Başvurunun uygun bulunması halinde süt üreten hayvancılık işletmesine izin belgesi ve numarası verilecek. İzin belgesi ve numarası alan hayvancılık işletmelerine, Gıda İşletmelerinin Kayıt ve Onay İşlemlerine Dair Yönetmeliğine göre işlem yapılacak.

Başvuru beyannamesindeki bilgilerin eksik veya yanlış olması durumunda yetkili merci tarafından eksiklikler resmi yazı ile başvuru sahibine bildirilecek. Eksikliklerin bir ay içerisinde tamamlanmaması halinde başvuru dosyası sahibine iade edilecek.

İl Tarım Müdürlüklerine, çiğ sütü doğrudan arz etmek için izin almış hayvancılık işletmecilerinin listesini oluşturarak bu listeyi güncel tutma yükümlülüğü getiriliyor. Çiğ sütü son tüketiciye satacak yerel perakendeci de İl Tarım Müdürlüğüne dilekçe ile müracaat edecek. Bağımsız olarak konumlandırılmış otomatik satış makineleri ile satış yapacak olanlar ise her bir makine için Kayıt ve Onay Yönetmeliği kapsamında bu makineler için Kayıt Belgesi alma zorunluluğu var.

ETİKET BİLGİLERİ VE SOĞUK ZİNCİR ZORUNLU

Çiğ sütün tüketiciye veya yerel perakendeciye arzında şu kurallara riayet edilmesi gerekiyor:

– Süt hayvancılık işletmesi tarafından çiğ sütün son tüketiciye veya yerel perakendeciye arzı; hayvanların barındığı yerlerden ayrı çiğ süt satışı için düzenlenmiş bir bölümde gerçekleştirilecek. Bu bölüm toplama merkezine veya süt işleme tesisine arz edilen bölümden ayrı olacak.

– Çiğ süt, son tüketiciye satış sırasında tüketicinin talebi doğrultusunda, tek kullanımlık malzeme veya tüketici tarafından sağlanan kap içerisine üretici tarafından doldurularak arz edilecek.

– Çiğ süt doğrudan satış sırasında 0-4 °C arasındaki sıcaklıklarda muhafaza edilecek.

– Yerel perakendeciye doğrudan arzı sırasında Yönetmeliğin Ek-5’inde yer alan belge, izlenebilirliği sağlayacak şekilde numaralandırılmış iki nüsha olarak düzenlenecek, bir nüshası çiğ süte eşlik edecek. Diğer nüshası da hayvancılık işletmecisi tarafından muhafaza edilecek.

Tüketiciye doğrudan satılan çiğ sütün üzerinde yer alması gereken etiket bilgileri şunlar olacak:

– Ürünün adı (Çiğ inek sütü vb.)

– Üreticinin adı soyadı veya ticari unvanı, adresi ve hayvancılık işletme numarası,

– Sağım tarihi ve saati,

– Son tüketim tarihi ve saati,

– En az 1 cm olacak şekilde “ÇİĞ SÜT” ve “KULLANMADAN ÖNCE KAYNATIN” ifadeleri,

– “0 – 4 °C’de BUZDOLABINDA MUHAFAZA EDİNİZ” bilgisi,

– Küçük miktardaki çiğ sütün doğrudan arzı için izin belgesi tarihi ve numarası.

– Ambalajlı olarak satışı yapılan çiğ sütlerin etiketinde net miktarı yazılacak.

Çiğ sütün doğrudan arzı için kullanılan otomatik satış makinelerinin aşağıdaki gereklilikleri karşılaması gerekiyor

– Elektrik ve sıcak/soğuk su tedarikine sahip olan alanlara yerleştirilecek.

– Makine, yükleme konteynerinin ve süt kanallarının temizlik ve dezenfeksiyonu için otomatik bir sisteme sahip olmalı.

– Makine, günlük olarak doldurulacak. Gün içinde yeni dolum yapılmadan önce, önceki dolumdan kalan çiğ süt mutlaka boşaltılacak.

– Makinenin çiğ süt ile temasta bulunan tüm yüzeyleri, gıda ile temasa uygun madde ve malzemeden üretilmiş olacak.

– Çiğ süt ile doğrudan temas eden yüzeyler kolay temizlenebilir, düzgün, yıkanabilir, korozyona dayanıklı ve toksik olmayan maddelerden yapılmış olmalı.

– Her bir otomatik satış makinesindeki çiğ süt, sadece bir üreticiden tedarik edilecek.

Tüketiciye satılacak çiğ sütün bileşimi Tablo-1’e uygun, rengi, kokusu ve tadı kendine özgü olmalı. Yabancı madde içermemelidir. Ayrıca Hayvansal Gıdalar İçin Özel Hijyen Kuralları Yönetmeliği, Türk Gıda Kodeksi Bulaşanlar Yönetmelik hükümlerinin yanısıra Canlı Hayvanlar ve Hayvansal Ürünlerde Belirli Maddeler ile Bunların Kalıntılarının İzlenmesi İçin Alınacak Önlemlere Dair Yönetmelik Hükümlerine uygun olması gerekiyor.