Çiğ süt fiyatı çiftçiyi memnun etmedi

Ulusal Süt Konseyinin Aralık ayı toplantısından çiğ süte 6 kuruşluk zam kararı çıktı. 30 aydır 1,15 lira olan çiğ süt referans fiyatı 1 Ocak 2017’den itibaren geçerli olmak üzere 1 lira 21 kuruş oldu. Konseyin belirlediği yeni referans fiyat ilk kez yağ ve protein oranı açısından belirli kalitedeki sütler için geçerli olacak. Üretici, 30 ay sonra yapılan zammın yem fiyatları ve dolardaki artışın altında kalması nedeniyle beğenmedi.

Ulusal Süt Konseyi’nin 26 Aralık Pazartesi günü gerçekleşen Yönetim Kurulu toplantısında 1 Ocak 2017’den itibaren ilk 6 ay için geçerli olacak “Çiğ Süt Referans Fiyatı” ele alındı. Toplantıda üretici temsilcileri referans fiyatın 1 lira 3o kuruş olmasını isterken toplantıda Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı adına bulunan Hayvancılık Genel Müdürlüğü yetkilileri ise fiyatın 1 lira 25 kuruş olmasını önerdi.

Sanayici temsilcileri, üreticilerin ve Bakanlık temsilcilerinin taleplerine fiyatın yüksek olduğu gerekçesiyle karşı çıktılar. Fiyatın artmaması gerektiğini savunan sanayiciler fiyat artışı kararı alınması durumunda bu karara uymayacaklarını dile getirdiler. Sanayici temsilcileri fiyatın aynı kalmasına gerekçe olarak iç piyasadaki durgunluk ve ihracat pazarlarındaki sıkıntıları öne sürdüler. Zaman zaman tansiyonun yükseldiği toplantıya birkaç defa ara verildi.

Üretici temsilcileri ve Bakanlık yetkililerinin fiyatın artması konusunda ısrarcı olması üzerine toplantıdan, 2017 yılı Ocak ayından itibaren geçerli olmak üzere çiğ süt referans fiyatının soğutma primi dahil 1 lira 21 kuruş olması kararı çıktı.

İlk kez fiyat kaliteye göre belirlendi

2014 yılı Temmuz ayından beri 1 lira 15 kuruş olan çiğ süt fiyatları, 30 ay sonra ilk defa zamlanmış oldu. Konseyin aldığı kararla yüzde 3,5 yağ oranı ve yüzde 3,1 protein içerikli çiğ süt için soğutma primi dahil tavsiye edilen fiyat litre başına 1 lira 21 kuruş olarak açıklanmasıyla çiğ süt referans fiyatına ilk kez kalite kriteri konmuş oldu.

Üretici, sanayici ve Bakanlık temsilcilerinin katıldığı toplantıda sanayicilerden bazıları fiyat artışına karşı çıkarken bazıları; “Bu zammı 9 ay önce yapacaktık. Yapmadık. Çiftçinin çok büyük tepkisi var. Fiyatı artırmamız gerekir” diyerek zammın yapılmasında etkili oldu. Tarafların birkaç kez salondan çıktığı toplantının sonunda Bakanlık temsilcilerinin de isteği doğrultusunda çiğ süt fiyatının 6 ay süreyle 1 lira 21 kuruş olması kabul edildi.

Üretici ile sanayici aynı gemide

Ulusal Süt Konseyi’nin (USK) çiğ süt referans fiyatında artış kararı almasına, Ambalajlı Süt ve Süt Ürünleri Sanayicileri Derneği (ASÜD) Yönetim Kurulu bir açıklama yayınladı. Bu açıklamayı, ASÜD Başkanı Çallı’nın aynı zamanda USK Başkanı olduğunu da göz önünde bulundurarak değerlendirmekte yarar var. ASÜD’ün yaptığı açıklamada şöyle dendi:

“ASÜD olarak kuruluşumuzdan bugüne çalışmalarımızı, üretici ile sanayicinin aynı gemide bulunduğu bilinciyle sürdürüyoruz. Üretici üretmediği takdirde sanayi ham madde temininde sıkıntıya girer, sanayide çarklar dönmediği takdirde üreticinin sütü değerini bulamaz. Dolayısıyla sektörün büyümesine, gelişmesine katkı yapacak her türlü kararın arkasındayız.”

Fiyat beklentinin altında kaldı

Artışın üreticinin beklentisinin çok altında kaldığını belirten İzmir Ziraat Mühendisleri Odası Başkanı Ferdan Çiftçi, üreticinin kaybının artacağını belirterek karara şöyle tepki gösterdi: “Bu fiyat ne yazık ki düşük ve üreticinin maliyetini karşılamaktan çok uzak. Zaten fiyatlar 2014 Haziran’ından bu yana artmıyor. 30 aydır fiyat artışı yapılmamıştı. Yem fiyatlarının yükseldiği doların rekor kırdığı bir ortamda bu fiyat düşük kaldı. Üreticinin üretim yapması daha da zorlaştı.

2002-2015 yılları arasında arası süt fiyatı yüzde 200 artarken yem fiyatları yüzde 280 arttı. Çiftçi zaten kayıptayken bu yeni artış bunu hiç karşılamamakta, 2017 yılı yine süt üreticisi için zorlu geçecek. Referans fiyatı en yüksek fiyattır. Bunun üstüne çıkılmaz ama altında alımlar olur. Biz, 80 kuruşluk fiyatları gördük. Burada da üreticinin beklentisi 1,30 ve 1,35 lira iken bu fiyat çok düşük kaldı.”

Çiftçinin eline en fazla 1 lira 11 kuruş geçer

Ulusal Süt Konseyinin üreticiden alınan sütün fiyatını 6 kuruş artırmasını Balıkesir Manyas ilçesi Süt Üreticileri Birliği Başkanı Mehmet Karaman, şu sözlerle değerlendirdi:

“Sütte litre başına 6 kuruşluk artış üreticiyi mutlu etmez. Sütün litresi ile yemin kilosu birbirine denk geliyor. Sanayi yemiyle süt sığırcılığı yapan bir kimse bu şartlarda bırakın kazanmayı, zarar eder, ancak yeminin büyük kısmını silaj olarak kendi tarlasından temin eden üreticiler bu işten ekmek yer. Bugün 10 kilo sütten bir kilo peynir elde ediliyor, maliyeti neredeyse 13 liraya gelir. Buna rağmen raflarda peynir fiyatları ortada. Süt sanayicisinin de üreticimiz gibi biraz daha fedakarlık yapmasını istiyoruz. Ulusal Süt Konseyinin yeni uygulamaya koyduğu fiyatlara, süt toplama ve soğutma bedelleri de dahil. Bu yüzden üreticinin eline net olarak litre bazında 1 lira 11 kuruş geçer.”

Yemdeki artış süt zammını etkisiz hale getirdi

Ulusal Süt Konseyi’nin çiğ süt fiyatına yaptığı 6 kuruşluk zammı değerlendiren Söke Ziraat Odası Yönetim Kurulu Başkanı Kemal Kocabaş, yapılan zammı yetersiz bularak şunları söyledi:

“Öncelikle artışı yetersiz bulduğumuzu söylemeliyim. Çiğ sütteki, 6 kuruşluk artışın yetersizliğinin yanısıra, dolardaki artış bahane edilerek dolardaki artıştan çok daha fazlasının yem fiyatlarına yansıtılması, çiğ sütteki fiyat artışının olumlu etkisini yok etmiştir. Üreticilerimiz çiğ sütteki 6 kuruşluk fiyat artışının piyasaya yansımayabileceğinin endişesi içindeler. Bilindiği gibi 2,5 yıldır çiğ süt fiyatları 1,15 lirada sabit kaldı. Süt sanayicileri genellikle bu fiyata uymayarak üreticiden 85-100 kuruşa süt aldılar.

Açıklanan fiyatın üreticilerimize yansımayabileceğinin bir başka endişesi de sütteki fiyat artışının yağ ve protein oranına göre verilecek olması. Sütteki yağ ve protein oranını belirleyecek bağımsız, yetkili laboratuvarların olmayışı ve süt sanayicilerinin bu oranları belirlemesi, bu belirlemenin denetlenememesi, ilan edilen 1,21 liralık alım fiyatını düşürebilir. Hükümetten beklentimiz aşırı artan yem fiyatlarının üreticiye yüklediği ağır yükü hafifletebilmek için, süt priminin en az 20 kuruş olacak şekilde yeni bir düzenlemeye gitmesidir.

Mevcut süt primi uygulamasında üretici örgütlerine sütünü satanlar 7 kuruş, sanayiciye satılan süte de 5 kuruş prim verilmektedir Bazı küçük üreticiler bu primle Süt Birliğine yıllık üyelik aidatını bile ödemekte güçlük çekmektedirler. Çiğ sütteki fiyat artışını yetersiz ama olumlu bulmakla birlikte süt priminde sütünü üretici örgütlerine satanlara 21 kuruş, sanayiciye satanlara 20 kuruş olacak biçimde yeni bir düzenlenmenin bir an önce yapılması zor durumda bulunan üreticimizi kısmen rahatlatacaktır.”

Çiftçi bedavaya çalışıyor

Süt Dünyası Dergisi Genel Yayın Yönetmeni İbrahim Gümüş de Yaban TV’de Meliha Okur’un hazırlayıp sunduğu Tarım Kuşağı Programında Konsey tarafından açıklanan çiğ süt referans fiyatını değerlendirdi. Çiğ süt maliyetleri hesaplanırken ve referans fiyat belirlenirken çiftçinin refah payının dikkate alınmadığına dikkat çeken İbrahim Gümüş, “Çiftçi bedavaya çalıştırılıyor” dedi.

Referans fiyatı uygulama zorunluluğu yok

Ulusal Süt Konseyinin açıkladığı fiyat adından da anlaşılacağı üzere tavsiye fiyatı… Ancak süt tozu, ihracat ve benzeri devlet desteklerinde çiftçiden referans fiyattan alım zorunluluğu getirilebiliyor. Bakanlığın fiyat baskısını aşmak için çiğ süt alımları kağıt üzerinde referans fiyat üzerinden yapılıyor. Ancak sanayici kesim ceza primleri, iade faturaları ve yem satışlarıyla çiğ süt maliyetlerini istediği gibi ayarlayabiliyor. Ayrıca çiğ süt alımları aracılar ve müteahhitler üzerinden yapılarak istenen fiyat üreticiye dayatılabiliyor.