Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde süt Endüstrisi Kurumu (SÜTEK) süt ile ilgili ülkenin tek söz sahibi kurumu. Sütün toplanması, pazarlanması ve sanayiye aktarılmasından kalite ve desteklere kadar tüm süreçler ülkede SÜTEK tarafından bizzat yürütülüyor.
Kuzey Kıbrıs’ta üretilen süt ürünlerinin yüzde 60’ı ihraç ediliyor. İhraç ürünlerin başında ise hellim ve kaşar peyniri geliyor. Ülkede çiftlikten sofraya süt ile ilgili tüm süreçlerin yönetimini üstlenen SÜTEK’te kalite ise tekafos tarafından tedarik edilen FOSS süt analiz cihazları ile sağlanıyor.
Bu sayıda sizi SÜTEK Kalite Birimi Sorumlusu Şeniz Belgen’in anlatımıyla Kuzey Kıbrıs’ta kalite yolculuğuna çıkarıyoruz.
Bir ada ülkesi olan Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde tarım ülke ekonomisinin en önemli sektörleri arasında yer alıyor. Ülke ihracatının hem miktar hem de değer bakımından en büyük kısmını narenciye türleri ile süt ürünleri oluşturuyor. Tipik Akdeniz ikliminin etkisinde olan ülkede sık aralıklarla yaşanan kuraklıklar tarımsal üretimi olumsuz yönde etkiliyor.
Dünyada süt üretimindeki artışa paralel olarak Kuzey Kıbrıs’ta süt ve süt ürünleri üretimi, tüketimi ve ticaretinde artış trendi devam ediyor. Kuzey Kıbrıs’ta süt üretimindeki artışın bir diğer sebebi de çiğ süt fiyatlarındaki iyileşme. Özellikle son yıllarda (2009 yılı dışında) çiğ süt fiyatlarındaki artış eğilimi süt üretimini olumlu yönde etkilemeye devam ediyor.
KIBRIS’TA SÜT SEKTÖRÜNÜ SÜTEK YÖNETİYOR
Ülkenin süt piyasası, Süt Endüstrisi Kurumu (SÜTEK) tarafından yönetiliyor. SÜTEK, yasayla kurulmuş, özerk statüye sahip olmasına karşın, yönetiminde kamu kurumlarının ağırlığı bulunuyor. Piyasa düzenleme kuruluşu olarak da görev yapan kurum; ülkede süt üretimi, tüketimi, alımı ve satımından sorumlu. Süt üreticilerini sanayiciyle buluşturan SÜTEK, sütün çiftliklerden fabrikalara taşıma işini de üstleniyor. Süt kalitesi ve ürün güvenliği ile ilgili görevler de SÜTEK’in sorumluluğunda.
Süt sektöründe faaliyet gösteren üretici ve sanayicilerin tümü SÜTEK’in müşterisidir. Bu yapısıyla SÜTEK, çiğ süt üreticilerine ürün alım garantisi verirken, sanayiciye ise hammadde temin güvencesi veriyor. Ülkede süt ve süt ürünleri üretimini sahiplenen kurum, süt piyasasını laboratuvar ve lojistik hizmetleri dahil her yönüyle yönetiyor.
ÜRETİMİN ÇOĞU HELLİM OLARAK İHRAÇ EDİLİYOR
2015 yılında KKTC’de inek sütü üretimi 2004 yılına göre yüzde 65,50 arttı. Aynı dönemde çiğ süt desteklerinde de önemli oranlarda artış oldu. Süt üretiminde artışa yol açan en önemli etkenlerin başında destekleme sistemi ve SÜTEK’in çiğ süt toplama görevini üstlenmesi geliyor. KKTC’de büyükbaş hayvan yetiştiricileri ürettikleri çiğ süt üzerinden, küçükbaş hayvan yetiştiricileri ise hayvan başına desteklerle destekleniyor. Ayrıca, ülkedeki süt fazlasını ihraç eden süt fabrikalarına ihracat navlun destekleri veriliyor.
SÜTEK’e üye olan yaklaşık 70 süt ve süt ürünleri imalatçısı kurumdan düzenli olarak çiğ süt alıyor. Bunların 13 tanesi büyük kapasiteye sahip olup, toplam sütün yaklaşık yüzde 90’ını işliyorlar. Aynı zamanda 11 büyük imalatçı süt ve süt ürünleri üretiminin yaklaşık yüzde 60’ını Türkiye ve üçüncü ülkelere ihraç ediyorlar. 2016 yılında toplam ihracatın yüzde 64’ü Hellim olarak Türkiye ve diğer ülkelere, yüzde 36’sı ise Kaşar olarak Türkiye Cumhuriyeti’ne yapıldı. Üretimin yüzde 40’ı da iç piyasada tüketildi.
ÇİĞ SÜT FİYATINDA KALİTE ESAS ALINIYOR
“Çiftlikten sofraya” kalitenin öneminin bilinciyle çalışan SÜTEK, bilgi ve modern teknoloji temeline dayalı çiğ süt üretimine ve çiftlik yönetimine önem veriyor. Bu kapsamda süt üreticilerini; hayvan yetiştiriciliğinde kurallara uymaları konusunda eğitiyor. Üreticileri hijyenik kalitesi yüksek, protein ve yağca zengin süt eldesi için, modern sağım ve soğutma sistemlerini kullanmaya teşvik ediyor.
“Kaliteli ürün kaliteli hammaddeden elde edilir” prensibiyle süt toplayıp pazarlayan SÜTEK, çiğ süt kalitesinde ilerlemeye ve gelişmeye yönelik üzerine düşen görevi doğru bir şekilde yapmaya çalışıyor. Bu amaçla süt üretimi ve pazarlamasına yönelik kalite verilerini sürekli toplayan SÜTEK, bu verileri değerlendiriyor ve raporluyor. Bu noktada Tekafos şirketinin desteğini alan SÜTEK, laboratuvarında Türkiye Temsilciliğini Tekafos’un yaptığı FOSS marka Bactoscan FC, Fossomatic 5000 ve Milkoscan FT120 çiğ süt analiz cihazları ile kalite kontrolü yapıyor.
SÜTEK, üreticilere çiğ süt kalitesine göre ödeme yaptığından bu analizlerin doğruluğuna ve güvenilirliğine özel önem veriyor. Süt üreticilerinden ve fabrikalardan alınan numuneler günlük olarak laboratuvara ulaştırılarak rutin kimyasal analizleri yapılıyor. Laboratuvara ulaştırılan her numuneye mutlaka “pH, Asitlik, Laktoz, Protein, Kazein, Yağ, Kurumadde, Yoğunluk, Sitrik Asit, Donma Noktası” gibi kimyasal analizler yapılıyor. Ayrıca çiğ süt numunelerinde Antibiyotik, Aflatoksin M1 ve diğer Kalıntı testleri de yapılıyor.
Laboratuvar teknisyenleri tarafından alınan steril numuneler düzenli olarak hijyen kriterleri (Somatik Hücre ve Toplam Bakteri sayıları) bakımından inceleniyor. SÜTEK’te yapılan analiz sonuçlarına göre, fiyatlandırma, ikaz, yönlendirme, eğitim, prim ve cezalar uygulanıyor.
TABLO : 2016 YILI OCAK-EKİM DÖNEMİ SÜTEK SOĞUK SÜT ANALİZ DEĞERLERİ
Parametreler | %Ortalama Değer |
Laktoz | 4.45 |
Protein | 3.30 |
Kazein | 2.59 |
Yağ | 3.36 |
Yağsız Kurumadde | 8.69 |
Donma Noktası (C) | -0.542 |
Sh Asitlik | 7.0 |
Yoğunluk | 1.031 |
SYA | 0.75 |
Toplam Bakteri sayısı (≤100,000 kob/ml) | Toplam Sütün %72’u |
Somatik Hücre sayısı (≤400,000 hücre/ml) | Toplam Sütün %77’ı |
ÇİĞ SÜT KALİTESİ İÇİN FOSS TEKNOLOJİSİNİ TAKİP EDİYORUZ
SÜTEK laboratuvarında aylık ortalama 4000-4500 civarında numune test ediliyor. Cihazların süt bileşenlerini doğru ve güvenilir olarak okuması, sektörde tarafların güvenini kazanması yönünden SÜTEK için büyük önem arz ediyor.
SÜTEK, kurulduğu günden itibaren FOSS şirketinin çiğ süt analizleriyle ilgili geliştirmiş olduğu teknolojiyi takip ediyor ve laboratuvarında FOSS Süt Analiz Cihazlarını kullanıyor. SÜTEK‘in analiz cihazları tedarik ve bakım hizmetlerini yıllardır Tekafos gerçekleştiriyor. SÜTEK yetkilileri Tekafos’un gerek bakım süreçlerinde, gerekse acil arıza durumlarında anında destek vererek hiç yarı yolda bırakmadığını belirterek en üst düzeyde memnuniyetlerini ifade ediyorlar.
Laboratuvarına 2004 yılında kurulan BactoScan ve Fossomatic cihazları sayesinde SÜTEK kendisine kayıtlı 207 -soğuk zincire sahip- süt üreticisine günlük analiz sonuçlarını güvenle verebiliyor. Üreticiler gerek verilen eğitimlerden, gerekse cihazlar sayesinde onlara hızlı cevap verebilme olanağından dolayı, Somatik Hücre sayısı ve Toplam Bakteri sayılarında büyük iyileşme gösterdiler. 2004 yılında toplanan sütün yüzde 40’ı kalite kriterlerine uygun iken bu oran şu anda yüzde 75’ler düzeyine ulaşmış durumda.
HEDEFİMİZ SÜT KALİTESİNİ DAHA DA İYİLEŞTİRMEK
SÜTEK, laboratuvar verilerinden yola çıkarak KKTC’deki çiğ süt kalitesini iyileştirmeyi ve süt üreticilerinin kaliteyi daha fazla önemsemesini sağlamayı hedefliyor. SÜTEK Kalite Birim Sorumlusu Şeniz Belgen kalitenin öneminin, süt fazlasının yaşandığı kriz dönemlerinde, süt fabrikaları tarafından kaliteli sütlerin tercih edilmesiyle üreticiye ıspatlandığını dile getirerek şunları söylüyor:
“Kalitenin fiyata yansıtılması ile birlikte üreticilerimizin hayvan sağlığı, hayvan besleme ve süt kalitesi konusunda bilinci arttı. SÜTEK 2004 yılından beri soğuk zincir sistemi kurarak sütün toplanması, taşınması ve pazarlanmasında soğuk zincir uygulması başlattı. 2004 yılında soğuk zincirdeki inek sütü oranı, toplam sütün yüzde 2’si iken bugün bu oran yüzde 80’e ulaştı. Hedefimiz, Kuzey Kıbrıs’ta üretilen (inek, koyun ve keçi) çiğ süt çeşitlerinin tamamının soğuk zincir sistemiyle taşınmasını sağlamaktır.”
SÜTEK Süt Laboratuvarında şu analiz cihazları kullanılıyor:
– FOSS MilkoScan FT120: Saatte 120 numune analiz kapasitesine sahip süt analiz sistemi. Yağ, protein, toplam kuru madde, yağsız kurumadde ve laktozun yanında, üre, kazein, sitrik asit, ketoz, donma noktası analizini saniyeler içinde gerçekleştiriyor.
– FOSS Fossomatic 5000: Saatte 200 numune analiz kapasiteli somatik hücre sayım sistemi. BSomatik hücre sayım cihazı.
– FOSS BactoScan: Saatte 200 numune analiz kapasiteli bakteri sayım sistemi. Cihaz ile çiğ sütte bakteri analizi birkaç dakika içinde yapılıyor.