Rotary sağım sistemleri

Zaman ve kaynak açısından ele alındığında rotary sağım sistemine sahip hayvancılık işletmeleri büyük yatırımlar olarak değerlendirilmektedir. Planlama aşamasında işletmeye özel olarak tasarlanmış ve seçilmiş doğru ürünlerin kullanılması işletmenin başarısını belirlemede önemli bir rol üstlenmektedir.

Rotary sağım sistemlerinde inek dönen bir platforma doğru hareket etmektedir. Dönen platform, ineği alıp sağımcının durduğu yere taşımaktadır. Bu taşıma işleminin ardından sağımcı önündeki ineğin sağımını gerçekleştirmek için gerekli adımları izlemektedir. Sağımın bitmesine müteakip inek sağımhaneden çıkmaktadır. Rotary sağım sistemlerinde inekler sürekli ve rutin olarak sağımhaneye girip -sağımı yapılıp- çıkmaktadırlar. Bu süreklilik ile sağımhanede birim zamanda daha fazla hayvan sağılmaktadır.

Rotary sağım sistemleri başarısı kanıtlanmış sistemlerdir. Bu sağımhaneler birim zamanda sağılan hayvan sayısı ve işçilik bakımından verimliliği en yüksek sistemlerdir. Sağım boyunca platform üzerindeki ineklerin, rahat ve hoşnut tavırları devamlı gözlemlenmektedir. Sağım rutininin her gün ve her sağımda hep aynı yapılması süt verimi ve hayvan sağlığı açısından önemli bir rol oynamaktadır.

Sağım seri yapılan bir iştir ve seri yapılan işlerde sağımcıların sergiledikleri performansları arttırmak açısında sabit bir yerde durmaları önemli bir etkendir. Sağımcılar sadece gerektiğinde bir hayvanı kontrol etmek veya makineleri çalıştırıp durdurmak için bulundukları yerden ayrılırlar.

Rotary sağım sistemlerinde, ineklerin sağımhaneye sürekli girişi, sağımcının da herhangi bir duraklamaya mahal vermeden çalışmasına imkan sağlamaktadır. Bu sayede sağımcı, hayvanların sağımhaneye girmesine eşlik etmek için zaman harcamamakta ve tamamen doğru şekilde sağım yapma görevine konsantre olmaktadır.

Rotary sağım sistemleri sağımcılar açısından en iyi çalışma koşullarını sağlamaktadır. Bu sayede güvenli ve tutarlı bir çalışma ortamı yaratılmış olur. Rotary sağım sistemleri kaliteli sağım ve sürekli hareket ortamında etkinlik sağlamaktadır.

Rotary sağım sistemlerinde, platform girişi, ön-sağım çalışma rutini, sağım başlığının takılması ve inek çıkış işleri hep aynı tutarlılıkla ve işleyiş ile gerçekleştirilebilmektedir. 200 veya 2 bin inek sağabilmek, doğru ve optimum ekipman kapasitelendirilmesi yapıldıktan sonra DeLaval Paralel Rotary PR11000 & PR2100 sağım sistemleri ile çok kolaydır. Paralel Rotary PR1100 & PR2100’ün bazı özellikleri ve sunduğu kolaylıklar şunlardır:

• İnekler durak yerlerine ulaşmak için çok kısa bir yol kat ederler.

• İnekler sağımcıya getirilmektedir. Sağımcının bir inekten diğerine yürümek için boşa zaman harcamasına gerek yoktur.

• Platform hızı, sağımcının hızına göre de ayarlanabilir.

• Sağım için her ineğe uygun bir zaman ayrılmaktadır.

• İneklerde grup büyüklüğünün önemi yoktur. Ekstra inekler veya küçük gruplar herhangi bir problem teşkil etmez.

• Platformda her bir ineğin kendi durak yeri mevcuttur. Bu durak her sağıma gittiğinde sağıldığı durak bölmesinin aynısına benzemektedir. Böylece inekler yabancılık çekmemektedir.

• Tüm inekler yan durakta bulunan başka ineklerin hareketlerinden etkilenmeden konforlu bir şekilde sağılırlar.

• Yeni inekler rutini çok kolay şekilde öğrenirler. Platforma giren önceki ineği takip ederler ve hep aynı şeyi tekrar ederler.

• Rotary sağımhaneler çiftlik planlamasına çok uygundur. Özellikle hayvan trafik yönetimi tek giriş ve çıkış olduğu için çok kolay şekilde planlanmaktadır. Tek çıkış hattının olması hayvanları sağımhanenin dışarısına yönlendirme açısından en kolay çözümdür.

Planlama: Yeni bir çiftlik planlamak yeni bir ev planlamaya benzemektedir. Bazı insanlar bu işi bir daha yapmamak üzere yemin ederler, diğerleri ise ne istediklerini çok iyi bilirler ve bu işi ikinci kez yapmanın arzusu ve hevesi içinde olurlar.

Proje planlaması: Profesyonel bir sağımhane resminde, resmin içindeki nesnelerin yerleri projenin ne derece doğru planlandığı ve yönetildiğini göstermektedir. Bu sizce basit midir? Herkes planlamanın ve yönetimin kendisi tarafından doğru olduğunu düşünür, fakat planlama kısmında birçok nüans farklılıkları ile karşılaşılmaktadır.

Birincisi, ne istendiği veya neye ihtiyaç duyulduğu çok kolay bir görev değildir. Zihninizdeki net bir tablo ile işe başlayabilirsiniz, fakat herkes sizi kendine ait farklı bir bakış açısından bakarak yönlendirmeye çalışacaktır. Genel saha yerleşim planlamasında, renklendirmelerde, kaplama materyallerinde, sağım sistemi durak sayılarında, sağım sonrasındaki ayırma kapılarında, otomasyon sistemlerinde, sürü yönetim sistemine entegre edilecek ekipman listelerinde, sağım başlığı modellerinde, soğutma grubu tiplerinde ve voltaj kontrol metotlarında belli ölçülerde farklı opsiyon seçenekleri ile karşı karşıya kalınabilmektedir. Bu ve buna benzer birçok konu bulunmakla beraber liste uzayıp gitmektedir. Listenin tamamı incelendiğinde birçok detay korkutucu gibi görünse de iyi bir planlama ile çok eğlenceli ve takdire şayan bir iş çıkacaktır. Unutulmaması gereken en önemli kısım ise işletmede gelecek 20 sene içerisinde çalışanlar ile birlikte (120 bin veya 240 bin saat) sağım yapılacağı ve planlama aşamasında yapılacak hataların veya doğruların size bu süre içerisinde eşlik edeceğidir. Bu süreçteki en önemli kısım çalışamaya erken başlamak ve birçok riski önceden görerek önlem almaktır.

Ele alınacak özel noktalar: Rotary sağım sistemini planlarken ele alınacak en önemli nokta ileride hangi noktada olduğunun tartışılmasıdır. Yani işletmede sağımhane nasıl ve ne kadar süre ile çalışacaktır?

Öncelikli konular: Sağımhane günde ne kadar süre ile çalışacak? Bu sorunun cevabı aşağıdaki konulara göre değişiklik göstermektedir.

• Günde ne kadar hayvan sağılacak? (Gelecekte nihai kapasite göz önüne alınarak)

• Günde kaç kez sağım yapılacak?

• Toplam sürünün veya özel bir sağmal grubun sağım süresi ne olacak?

• Nasıl bir çalışma rutini izleniyor?

• Sağımhanede kaç kişi çalışacak? Bu soruların cevabından sonra sağımhane büyüklüğü yani sağım durakları sayısı hesaplanabilir.

Bütçe faktörü: Sağımhane kapasitesi belli olduktan sonra geriye otomasyon seviyesinin düzeyi, upgrade edilebilir bir sistem ile başlanıp başlanmayacağı tartışılabilir.

İşçilik faktörü: Sağımhanenin oluşturulmasındaki bir diğer etken de işçi faktörüdür. İşçilik maliyeti (değişken giderler kapsamında) sürekli giderdir, başlık çıkarıcısı veya sürü yönetim programlı sistemlere yatırım ile işçilik ihtiyaçları azaltılabilir.

Genel yerleşim planlaması: İnek trafiği performans ve birim zamanda yapılan işçilik bakımından kritik bir rol oynamaktadır. Bundan dolayı yerleşim planlaması yapılırken hayvan trafiğinin rahat akışı mutlaka göz önünde bulundurulmalıdır.

Operatör/Sağımcı ve hayvan ortamı: Bu çok önemli diğer bir konudur. İyi bir çalışma ortamı inek ve çalışan performansını kesinlikle olumlu yönde etkilemektedir.

Rotary sağım sistemini dizayn ederken, uygulanacak sağım rutinine de bağlı olarak tüm sürüdeki inekleri istenilen zamanda sağabilecek ebatta/sayıda sağım durak sayısının seçilmesi gerekmektedir.

Temel çalışma rutini: Rotary sağım sisteminde çalışma rutini, gerekli sağım görevlerinin tamamlanmasından ibarettir. Çalışma rutini; girişteki sağımcıların memeleri sağıma hazırlama ve sağım başlıklarını takma işlemlerini kapsamaktadır. Çıkıştaki sağımcılar ise otomatik başlık çıkarıcılar yok ise başlıkların çıkartılmasını bunun yanında sağımı tamamlan ineklere meme sağlığını korumak amacıyla koruyucu ürünlerin özel kaplar veya spreyleme ile memeye uygulanması işlemini kapsamaktadır. İnek trafiği iyi planlandığı takdirde inek giriş ve çıkışı için bir kişiye gereksinim duyulmamaktadır.

En uygun sağım durak sayısı: Normalde rotary sağımhaneleri planlanırken sağımı en kısa süren sürüler için bile, durak yeri başına minimum 10 saniye hesaplanmaktadır.

Yüksek verimli sürüler için ise durak yeri başına minimum 15-20 saniye hesaplanmaktadır.

Bunun yanında rotary platformunda aktif olarak sağım yapılmayan durak yerlerinin olduğunu da hesaba katmak gerekmektedir. (NMS=Non Milking Stalls=Sağım Olmayan Duraklar) Bu durak yerleri giriş tarafında ineklere sağım başlığının henüz takılmadığı duraklar, çıkış tarafında sağımı tamamlanan ve çıkmayı bekleyen ineklerin durduğu duraklar ve sağımcının bulunduğu konum itibarı ileaktif olarak sağım yapılmayan duraklar olarak tanımlanmaktadır. Normal olarak bir Rotary sağım sisteminde aktif olarak sağım olmayan durak sayısı 5 durak bölmesi olarak hesap edilmektedir.

Anlatılan genel prensiplere istinaden, bir rotary’deki uygun kapasitedeki durak sayısı aşağıdaki hesaba göre planlanabilmektedir.

n=(AMT*150%)/(WRT+NMS)

Stabil dönüşte bir saatte sağılan hayvan sayısı (SST=Steady State Throughputs) veya saat başına sağımhanede uygulanan mevcut sağım rutini aşağıdaki formülle hesaplanabilir.

SST= 3600/WRT

Dakika cinsinden, dönüş süresi (RT= Rotation Time) aşağıdaki gibi hesaplanabilir.

RT= (N*WRT)/60

WRT: Çalışma Rutini

AMT: Ort. Sağım süresi

N: Sağım platformundaki durak sayısı

Notlar:

• WRT (Çalışma rutini) en yavaş operatöre/sağımcıya göredir.

• Daha uzun WRT daha yavaş sağılan sürülerin giriş çıkışları için olabilir. ,

• Beş NMS bir giriş operatörünün çalıştığı durumlar içindir.

• Tablodaki birim saatte sağılan hayvan sayısı ve sağım seansı değerleri yaklaşık değerlerdir. Stabil dönüş kabul edilmektedir. Duraklamaları, en düşük ineğin sağım süresine göre sağımı ve ineklerin ortalama sağım süresinden %50 olan sapmaları içermemektedir.

• SST sağım süresi sağım platformun duraklamasını ve sistemin yıkanmasını içermemektedir.

WRT = Working Routine Time = Çalışma Rutini

NMS = Non Milking Stalls = Sağım Olmayan Duraklar

SST = The Steady State Throughput =

Stabil dönüşte bir saatte sağılan hayvan sayısı

Bu yazı ile rotary sağım sistemlerinin faydalarını anlatarak bu sistemlere yatırım yapmanın avantajlarını ortaya koyduk.

* Emre Ucer, Solution Manager Capital Goods Solutions Department