Hayvan ithalatında devlet tekeli

Tarım Bakanı Faruk Çelik ile birlikte hayvancılıkta ithalat politikası değişiyor. Bakanlar Kurulu kararı ile canlı hayvan ithalatında gümrük vergileri artırılırken, TİGEM ve ESK’ya yıl sonuna kadar sıfır gümrükle 570 bin baş hayvan ithal etme yetkisi verildi. Ayrıca bakanlık özel sektörün ithalat taleplerine onay vermiyor ve bu amaçla veteriner hekim görevlendirmiyor. Yurtdışından damızlık ve besi hayvanı tedarikinde devletin tek başına söz sahibi olduğu bir dönem başlıyor.

Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanı Faruk Çelik, Gaziantep’te Tarım Fuarı açılışında, TİGEM arazilerinin damızlık ve tohum yetiştiriciliğinin adresi olacağını kaydederek, üreticinin damızlık talebinin TİGEM tarafından karşılanacağını dile getirmişti.

TOBB Ticaret Borsaları Konseyi toplantısındaki konuşmasında da, hayvan varlığının arttırılması görevinin TİGEM’e verileceğine işaret ederek, “TİGEM iki şeye odaklanacak, biri sertifikalı tohum, diğeri damızlık hayvancılık. Damızlık hayvan mı talep ediyorsun kardeşim, TİGEM emrinde. Bu çalışmaları hızlı şekilde TİGEM bünyesinde sürdürüyoruz. Şu anda 13 bin civarında damızlık varlığımız var, neden 100-200 bin olmasın. Bu konuda yoğun bir gayret içindeyiz” şeklinde konuşmuştu.

Bakan Çelik göreve geldiğinden beri canlı hayvan ithalatında politika değişikliğine gidileceğini birçok açıklamasında ifade etmişti. Bu söylemler doğrultusunda 3 Mayıs 2016 tarihli Resmi Gazete’de iki Bakanlar Kurulu Kararnamesi yayınlandı.

Bakanlar Kurulu kararı ile; 31 Aralık 2016 tarihine kadar sıfır gümrükle 150 bin baş damızlık düve ile 20 bin baş damızlık koyun ve keçi ithalatı için Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğüne (TİGEM), 400 bin baş besilik dana ile ithalatı için de Et ve Süt Kurumuna (ESK) yetki verildi.

Ayrıca İthalat Rejimi Ek Kararnamesi ile Temmuz ayından itibaren geçerli olmak üzere canlı hayvan ithalatında gümrük vergileri yüzde 135’e varan oranlarda artırıldı. Kararnameye göre özel sektöre besilik dana ithalatında yüzde 60, damızlık düve ithalatında yüzde 7,8 oranında gümrük vergisi uygulanacak. Hayvan ithal etmek yasaklanmadı ancak ödenecek gümrük vergisi nedeniyle pahalıya mal olacağı için işletmelerin hayvan ithal etmeleri zorlaştı.

Hayvan ithalatı için Bakanlığın onay vermesi ve hayvan seçimi için veteriner hekim görevlendirmesi de gerekiyor. Bir süreden beri Bakanlık bir çok yetiştiricinin talebini görevlendirme yapmayarak geri çeviriyor. Yüksek gümrük vergileri ve

Bakanlığın izin başvurularını onaylamaması ile iki kamu kuruluşunun (damızlık için TİGEM, besi için ESK) ithal hayvan piyasasında tekel olmasının önü açıldı. Sektör mensupları, yıllardır görevlerini yapmakta yetersiz kalan bu iki kurumun canlı hayvan ithalatında ve tedarikinde yetkili kılınmasının hayvancılık sektöründe yeni sorunlara yol açmasından endişe ediyorlar.

400 bin besi danası ithal edecek olan ESK’nın ayrıca Kamu İhale Kurumu (KİK) mevzuatından muaf tutuluması gündemde. Bakan Çelik, üç ay önce yaptğı açıklamada Et ve Süt Kurumu ile Toprak Mahsulleri Ofisini KİK mevzuatından muaf tutmayı düşündüklerini, 30 Ocak’ta Ekonomi Koordinasyon Kurulu’nda bu konuyu görüştüklerini açıklamıştı.

2010 yılından bu yana uygulanan ithalat politikası nedeniyle ithal hayvana dayalı bir besicilik sektörü oluştu. Bu besi işletmeleri artık ihtiyaç duydukları besilik hayvanları Et ve Süt Kurumu’ndan tedarik edecekler. Süt sığırcılığı yapmak isteyen yetiştiriciler ise damızlık hayvanları kendi başlarına yurtdışından ithal etmek yerine Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğünden alacaklar.

Et ve Süt Kurumu ile Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü’nün canlı hayvan ithalatını hangi koşullarda yapacağı, ithal edilen hayvanların yetiştiricilere nasıl ve hangi koşullarla verileceği, fiyatının ne olacağı Bakanlar Kurulu Kararı’na ilişkin uygulama tebliği yayınlandığında belli olacak. İthalatın kısa vadede et ve süt fiyatlarına yansıması beklenmiyor. Çünkü, besilik hayvanlar ithal edildikten sonra en az 8 aylık besi süresinden sonra et olarak piyasaya girecek. Damızlık düvelerin doğum yaparak süt vermeye başlaması da zaman alacağından bu kararın sektöre yansımaları en erken gelecek yıl görülebilir.

Üreticiyi ithalata ezdirmeden üretimin devam etmesinin hedeflendiği bu yaklaşımın uygulamada ne gibi sorunlara yol açacağını ise ithalat başladıktan sonra göreceğiz.

Devletin neredeyse tek ithalatçı olduğu yeni ithalat politikası kapsamında yıl sonuna kadar TİGEM ve ESK aracılığıyla 550 bin büyükbaş, 20 bin küçükbaş canlı hayvan ithalatının yapılacak olması sektörü hareketlendirdi. İthalattan pay almak isteyen çeşitli ülkelerin hayvancılık heyetleri ve ihracatçı firmalar Ankara’da yoğun mesai içerisindeler.

2016 yılı başından beri özel sektör tarafından 161 bin baş besi danası ithal edilirken, 230 bin baş besi danası için de ithalat izni verilmiş durumda. Yıl sonuna kadar devlet ve özel sektör eliyle toplam 791 bin baş besi danası ithal edilmiş olacak. Ayrıca ESK, bu yıl içerisinde Bosna’dan da 15 bin 700 ton kırmızı et ithalatı yapacak.