Süt arzında korkutan senaryo

Süt üretimindeki azalma piyasada hissedilmeye başlandı. Bu yıl Kurban Bayramında önceki yıllardan daha çok dişi hayvan (inek, düve, koyun ve toklu) kesildi. Süt üretiminde 2016’da başlayan azalmanın 2018’de yeni bir krize yol açmasından endişe ediliyor. Sürdürülebilir süt üretimi için acilen gereken önlemlerin alınması gerekiyor.

Süt arzındaki daralma sektörü derinden sarsmaya devam ediyor. Bu yılın Mart ayında çıkan sayımızda “İki yıldır süt üretimi ve inek sayısı azalıyor” diye yazmıştık. Hatta bu yazıda yandaki TÜİK verilerini de yayınlayarak hem üretici işletmelere, hem de süt işleyen firmalara kendilerini buna göre ayarlamaları yönünde uyarılarda bulunmuştuk.

Yandaki tabloda göreceğiniz üzere inek sayısı ve inek sütü üretiminde azalma 2015 yılında başlıyor. Koyun ve keçi sütündeki azalma ise geçen yıl başlıyor. 2016 yılında bir önceki yıla göre sağılan koyun sayısı 213 bin 513 baş, koyun sütü üretimi 16 bin 815 ton azaldı. 2016’da bir önceki yıla göre sağılan keçi sayısında 23 bin 389 baş, keçi sütü üretiminde bin 773 ton azalma oldu. 2016 yılında bir önceki yıla göre sağılan manda sayısındaki 330 başlık artış nedeniyle manda sütü üretimi 324 ton arttı.

Sağılan inek sayısında ve inek sütü üretiminde 2015 yılında başlayan azalma 2016’da da devam etti. Geçen yıl inek sayısı 104 bin 59 baş, inek sütü üretimi 147 bin 257 ton azaldı. Son iki yılda sağılan inek sayısındaki azalma 177 bin 526 baş olurken, inek sütü üretimindeki azalma 212 bin 587 ton olarak gerçekleşti.

SÜT FİYATI 9 AYDA 3 KEZ ARTTI

Aslında arz fazlası var diye sütlerin alınmadığı, Bakanlığın regülasyon uygulamasını başlattığı yıl süt üretimde artış değil azalma oldu. Öyleki süt üretimi azalmasına rağmen arz fazlası varmış gibi bir hava yaratılarak süt daha ucuza kapatılmış oldu.

2014 yılından sonra çiğ süt referans fiyatına ilk zam 30 ay sonra yapılarak 1 Ocak-31 Temmuz 2017 tarihleri arasında referans fiyat 1,21 lira olarak uygulandı. 1,21 lira referans fiyat, yağ oranı 3,5 ve protein oranı 3,1 olan sütler için uygulandı.

1 Ağustos’tan itibaren geçerli olmak üzere çiğ süt referans fiyatı 1,30 liraya, yağ oranı %3,6’ya, protein oranı ise %3,2’ye çıkarıldı. Bu yılın başından beri çiğ sütte referans fiyat kaliteye göre belirlenmesine rağmen sütün kelitesini belirleyecek bağımısız bir sistem henüz kurulmadı. Süt kalitesinin tespitinde sütü alıp işleyen firmanın analiz sonuçları dikkate alınıyor.

1,30 lira 28 Şubat 2018’e kadar geçerli olmasına rağmen çiğ süt referans fiyatı 1 Ekim 2017’den itibaren 10 kuruş artırılarak 1,40 lira oldu. Böylece Haziran’da belirlenen 1,30 lira fiyat 2 ay ancak uygulanabildi. Böylece 2014 yılından beri 30 ayda 1 kuruş artırılmayan fiyatlar 2017 yılında üçüncü kez artırılmış oldu. Süt sanayicilerinin kontrolündeki Ulusal Süt Konseyi’nin çiğ süt bedellerini 9 ay içinde üçüncü kez artırması arzdaki daralmanın en önemli göstergesi oldu.

SANAYİCİ ET VE SÜT KURUMU’NUN ÇİĞ SÜT ALMASINI İSTEMİYOR

Çiğ süt arzındaki daralma arttıkça süt sanayicileri ve mandıralara işleyecek süt bulmakta zorlanmaya başladılar. Piyasada istedikleri kadar süt bulamayan sanayici temsilcileri Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanı Ahmet Eşref Fakıbaba’nın kapısını çalmaya başladılar. Bu çabaların bir sonucu olarak Fakıbaba, Ulusal Süt Konseyi (USK) ve Ambalajlı Süt ve Süt Ürünleri Sanayicileri Derneği (ASÜD) Başkanı Harun Çallı’yı kabul etti.

Çallı’nın ziyaretinde, Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakan Yardımcısı Mehmet Daniş ve Hayvancılık Genel Müdür Vekili Osman Uzun da hazır bulundu. Görüşmede Çallı, süt endüstrisinin gündemini uzun süredir meşgul eden çiğ süt üretimindeki daralmayı gündeme getirdi. Çallı, çözüm önerisi olarak da çiğ süt destekleme modelinin değişmesini istedi.

SÜT ÜRETİMİ VE SAĞILAN HAYVAN SAYISI (SON 5 YIL)

YılİnekKoyun-Keçi-Manda
Sağılan hayvan (Baş)Süt (Ton)Sağılan hayvan (Baş)Süt (Ton) 
20125.431.40015.977.83816.617.6591.423.425
20135.607.27216.655.00918.282.4951.568.703
20145.609.24016.998.85018.979.3231.632.009
20155.535.77316.933.52020.004.4211.721.162
20165.431.71416.786.26319.767.8491.702.898
Kaynak: TÜİK Hayvansal Üretim İstatistikleri 

Et ve Süt Kurumu’nca yürütülen çiğ süt destekleme modelinin gözden geçirilmesi gerektiğini dile getiren Çallı görüşme amacını şu sözlerle dile getirdi:

“Süt gibi değerli bir ürünün süt tozu gibi katma değeri ve ihracat getirisi düşük bir şekilde pazarlanması nedeniyle devletimizin zararı yıldan yıla artmaktadır. Halihazırdaki sistem nedeniyle üretilen sütün kalitesi giderek düşmekte, sanayicimiz kaliteli ve yeterli miktarda süt bulamamaktadır. Peynir, dondurma, UHT süt gibi ihracatımız için oldukça değerli kalemlerin üretiminin önü kesilmektedir. Modelin gözden geçirilerek sanayicimizin, ihracatımızın önünü açacak yeni bir destekleme modelinin kurulması en büyük arzumuzdur. Bu kapsamda acilen Et ve Süt Kurumu tarafından alınan çiğ süt miktarı ve fiyatı yeniden değerlendirilmeli, mevcut süt tozu Dahilde İşleme Rejimi kapsamında satışa sunulmalıdır.”

Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanı Ahmet Eşref Fakıbaba da Çallı’ya, sektörün sorunlarının çözümünde birlikte çalışma mesajı verdi. Böylece süt regülasyonuna ilk darbe indirilmiş oldu.

ET VE SÜT KURUMU BAKANA ŞİKAYET EDİLDİ

USK ve ASÜD Başkanı Çallı’nın yaptığı görüşmeninn ardından ASÜD’ün de bağlı olduğu Türkiye Gıda ve İçecek Sanayii Dernekleri Federasyonu’nun (TGDF) Başkanı Şemsi Kopuz ve federasyon üyesi derneklerin başkanları 20 Eylül’de Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanı Ahmet Eşref Fakıbaba’yı ziyaret etti. Bu ziyarette, çiğ süt arzındaki düşüş ve bu düşüşe rağmen Et ve Süt Kurumu’nun regülasyon alımlarına devam etmesi nedeniyle gıda sanayinin sıkıntı yaşadığı dile getirildi.

Bakan Fakıbaba bu ziyarette TGDF Başkanı Kopuz ve beraberindeki heyete, “Bizim amacımız regülasyon. Süt fiyatı düştüğü zaman alırız, yükselince bırakırız. Bizim sanayici ile yarışma durumumuz yok” diyerek süt sanayicilerine bekledikleri desteği vereceğini bildirdi. Fakıbaba yapılacak USK toplantısından hayırlı bir netice çıkması dileğinde de bulundu. Bu ziyaretten 2 gün sonra acilen toplanan Ulusal Süt Konseyi çiğ süt fiyatına 10 kuruş zam yaptı.

FAKIBABA BASKI ALTINDA

Bu süreçte Haber Şanlıurfa sitesi Fakıbaba’nın yakın çevresinden bir kaynağa dayandırdığı haberde, sanayicilerin üreticiden sütü 70, 80 kuruşa alamayınca Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanı Ahmet Eşref Fakıbaba’ya baskı kurmaya başladıklarını yazdı.

Haberde, Faruk Çelik zamanında süt üreticisini, sanayiciye karşı korumak için getirilen ‘süt regülasyonunun’ kaldırılmasının gündemde olduğu dile getirilerek, sanayicinin ‘süt regülasyonunun’ kaldırılması için var gücüyle bastırdığı duyuruldu.

Haberde şu çarpıcı bilgiler verildi:

“Sanayici, ‘süt bulamıyoruz’ gerekçesiyle süt üreticisinin en önemli silahı olan ‘süt regülasyonunun’ kaldırılmasını istiyor. Yarın (22 Eylül’de) Ulusal Süt Konseyi toplanırken, toplantının en önemli gündem maddesini de bu konu oluşturacak.

Dün (21 Eylül’de) Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanı Ahmet Eşref Fakıbaba’yı ziyaret eden Türkiye Gıda ve İçecek Sanayii Dernekleri Federasyonu (TGDF) Başkanı Şemsi Kopuz, şekerli mamul sanayinin istenilen fiyat ve kalitede süt tozu bulamadığını, bunun da sektörün üretim ve ihracatını sekteye uğrattığını iddia ederek, Et ve Süt Kurumu’nun süt arzında düşüş yaşanan dönemlerde müdahale alımlarını durdurmasını istedi.

Kopuz’un dışında büyük süt sanayi firmalarının da Bakan Fakıbaba’ya ‘süt regülasyonuna’ yönelik rahatsızlıklarını ilettikleri ifade ediliyor.

Gelinen noktada sanayici üreticiden istediği rakamdan süt alamayınca ‘Süt Regülasyonunun’ kaldırılmasını istiyor.

Buna gerekçe olarak da piyasada süt bulamadıklarını gösteriyorlar. Ancak süt üreticileri, sanayicinin bu iddiasında haklı olmadıklarını belirterek, “Elimizde tek bir silah var onu da bu ayak oyunları ile almak istiyorlar” şeklinde değerlendirme yaptılar.”

Sektör temsilcileri, Bakanlığın sanayicinin oyununa gelmesi durumunda bunun bedelinin çok ağır olacağını ifade ederek, “Süt fiyatları 70, 80 kuruşlara kadar düşer. Bunun altından da kimse kalkamaz” uyarısında bulunuyorlar. Üreticiler, parasını zamanında ödeyen sanayicilerin piyasadan rahatlıkla süt bulabildiğini dile getiriyorlar.

ÇİĞ SÜT FİYATI ARTIRILDI

Sanayicilerin yoğun kulislerinin ardından Konsey 22 Eylül’de yaptığı toplantıda çiğ sütreferans fiyatını yeniden belirledi. Ulusal Süt Konseyi Yönetim Kurulu, çiğ sütte tavsiye niteliğinde referans alım fiyatını 10 kuruş artışla 1.40 TL’ye yükseltti. Yeni fiyat 1 Ekim 2017 ile 28 Şubat 2018 tarihleri arasında geçerli olacak.

Mevzuatı gereği üreticinin çiğ süt satışı için tavsiye niteliğinde referans fiyat belirleme yetkisine sahip olan Ulusal Süt Konseyi (USK) Yönetim Kurulu, 30 Haziran 2017 tarihinde yaptığı toplantıda, Ocak-Haziran 2017 döneminde 1.21 TL olarak uygulanan çiğ süt referans fiyatını 1.30 TL’ye yükseltmişti. Belirlenen tavsiye fiyatının 1 Ağustos 2017 ile 28 Şubat 2018 döneminde geçerli olması kararlaştırılmıştı. Üretici temsilcileri fiyatın en az 1 lira 45 kuruş olmasını istemelerine rağmen Konsey toplantısında “fabrika teslimi” olmak üzere 10 kuruş artışla fiyat 1 lira 40 kuruş oldu.

Toplantıya katılanlardan edinilen bilgilere göre zaman zaman sert tartışmaların yaşandığı toplantıda Bakanlık temsilcilerinin sanayicilerden yana tavır alması nedeniyle üretici temsilcileri ile Bakanlık yetkilileri arasında sert tartışmalar yaşandı.

Fiyat artışını değerlendiren uzmanlar, Ulusal Süt Konseyi tarafından belirlenen 1 lira 40 kuruşluk çiğ süt referans fiyatının “fabrika teslim fiyatı” olduğu için artışın üreticiye yansımayacağını dile getiriyorlar.

Fiyata “fabrika teslim fiyatı” ibaresi eklenerek nakliye, soğutma primi ve diğer bazı kalemlerin fiyatın içine konulduğunu kaydeden uzmanlar, sanayicinin ödediği bazı giderlerin böylece çiğ süt üreten çiftçiye yüklenmiş olduğunu dile getiriyorlaar. Dolayısıyla fiyat 10 kuruş artmış görünse de artış çiftçiye yansımayacak. Uzmanlar, “Süt alanlar üreticiye çiğ sütün litresini 1 lira 40 kuruş olarak fatura edecek, ancak ödeme daha düşük olacak” görüşünü savunuyor.

REGÜLASYON GEVŞETİLDİ

Konsey toplantısında alınan kararla Et ve Süt Kurumu’nun piyasaya müdahalesi ise belli şartlara bağlanarak gevşetildi. Piyasada çiğ sütün litre fiyatının 1 lira 39 kuruşun altına düşmesi halinde Et ve Süt Kurumu alım yaparak müdahale edecek.

Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanı Ahmet Eşref Fakıbaba göreve geldikten sonra süt sanayicilerinin Bakan ile yaptıkları görüşmelerde “Et ve Süt Kurumu süt alıyor bize süt kalmıyor” diyerek müdahalenin sonlandırılmasını istedikleri biliniyor. Ulusal Süt Konseyi’nin aldığı kararla sanayicilerin bu isteği de kısmen karşılanmış oldu.

FİYAT ARTIŞ RAFLARA YANSIYACAK

Çiğ süt fiyatını 10 kuruş artması yönünde karar alan Ulusal Süt Konseyi’nin Başkanı Harun Çallı fiyat artışını şöyle değerlendirdi: “Bu sene ithal edilen yem fiyatlarının yükselmesi, Türkiye’de üretilen yem ham maddelerinin üretim miktarlarının düşük kalması çiğ süt üreticilerinin maliyetlerini artıran faktörler oldu. Bu maliyetlerin değiştiğini görünce üreticimizi mağdur etmemek için çiğ süt referans fiyatını artırma kararını aldık Söz konusu üretici fiyatlarındaki artış raflara da yüzde 7 civarında yansıyabilir.”

Üretici maliyetlerinin artmasının ara dönemde fiyat revizyonunu getirdiğine dikkat çeken Çallı, bu maliyetlerin değiştiğini görünce üreticiyi mağdur etmemek için bu kararı aldıklarını söyledi. Sanayiye günde ortalama 25 bin ton civarında çiğ süt aktarıldığına dikkati çeken Çallı, çiğ sütün minimum yağ değerinin yüzde 3,6, minimum protein

değerinin de 3,2 olması kararında bir değişiklik yapmadıklarına işaret ederek, sütün kalitesinin önemli olduğunu ve bunu artırmak için çeşitli çalışmalar yürüttüklerini bildirdi. Kalitesi arttıkça sütün daha yüksek fiyattan satıldığını ifade eden Çallı, üreticilerin faaliyetlerini ve önlemlerini bu yönde geliştirmeleri gerektiğini vurguladı.

Haziran ayı sonunda 1 Ağustos 2017-28 Şubat 2018 dönemi için çiğ süt referans fiyatını 1,30 lira olarak açıklayan Konsey, 22 Eylül’deki toplantıda iki aydır 1,30 lira olarak uygulanan çiğ sütün referans fiyatını 1 Ekim 2017-28 Şubat 2018 dönemi için 1,40 liraya yükseltmişti.

>> Süt Dünyası

2006 yılından beri yayınını sürdüren tarafsız ve bağımsız medya kuruluşudur. Süt Dünyası Dergisi kurulduğu günden bu yana ilkelerinden taviz vermeden yayıncılık faaliyetine devam ediyor. Süt Dünyası Dergisi Haber Merkezi tarafından hazırlanan her türlü içerik "Süt Dünyası" imzası ile yayınlanmaktadır.

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Bu site, istenmeyenleri azaltmak için Akismet kullanıyor. Yorum verilerinizin nasıl işlendiği hakkında daha fazla bilgi edinin.