Gıda ve tarımda AB rotası

Ülkemizin yarım asırdan uzun süredir devam eden Avrupa Birliği macerasında yavaş adımlarla da olsa yol almaya devam ediyoruz. Sektörün AB kriterlerine uyumu için gerekli mevzuat düzenlemeleri hayata geçiriliyor. Bu çerçevede AB’ye Katılım için Ulusal Eylem Planı’nın II. Aşaması ile Tarım ve Kırsal Kalkınma, Gıda Güvenliği, Veterinerlik ve Bitki Sağlığı ile Balıkçılık Fasıllarında 2019 yılına kadar yapılacak düzenlemeler belirlendi. Buna göre, onaylanmış hayvansal ürün işleyen işletmelerin izlenmesine dair 2016 yılı II. Dönemi’nde bir sistem kurulacak. Çiğ süt kalitesinin artırılmasına yönelik çiğ süt eylem planı da 2015’in II. Dönemi’nde hazırlanacak.

Türkiye’nin Yeni Avrupa Birliği Stratejisi kapsamında hazırlanan ve Avrupa Birliği Bakanı ve Başmüzakereci Büyükelçi Volkan Bozkır tarafından 1 Aralık’ta kamuoyuna açıklanan AB’ye Katılım için Ulusal Eylem Planı’nın II. Aşaması, müzakere fasıllarında Haziran 2015 – Haziran 2019 döneminde uyumlaştırılması öngörülen birincil ve ikincil mevzuat ile kurumsal yapılanma ve diğer çalışmaları içeriyor.

Bakan Vural açıklamasında, Ulusal Eylem Planı’nın, Türkiye’deki siyasi reformların ve mevcut sosyo-ekonomik dönüşümün sürdürülmesi ve güçlendirilmesine yönelik öncelikleri ortaya koyan bir yol haritası olduğunu belirten Bozkır, müzakere sürecinde zaman kaybı yaşanmaması ve siyasi blokajlar kalktığı takdirde fasılların açılacak/kapatılacak noktaya gelmiş olması açısından Ulusal Eylem Planlarının önemli birer araç olduğunu da vurguladı.

Geçen sayıda AB Bakanlığının hazırladığı Kasım 2014 – Haziran 2015 dönemini kapsayan Avrupa Birliği’ne Katılım İçin Ulusal Eylem Planının I. Aşamasına yer vermiştik. Büyük bir kısmı hayata geçen bu eylem planındaki çalışmaların 2015 yılı Haziran ayı sonuna kadar tamamlanması bekleniyor.

Bu sayıda AB’ye Katılım için Ulusal Eylem Planı’nın II. Aşaması ile Tarım ve Kırsal Kalkınma, Gıda Güvenliği, Veterinerlik ve Bitki Sağlığı Fasıllarında sütçülüğü ilgilendiren düzenlemeleri sizinle paylaşacağız. İşte, 2019 yılına kadar tamamlanması planlanan ikinci aşamada sektörü ilgilendiren düzenlemeler.

TARIM VE KIRSAL KALKINMA

11. Tarım ve Kırsal Kalkınma Faslının Tarama Sonu Raporu, Almanya Dönem Başkanlığı’nın 24 Ocak 2007 tarihli mektubu ile resmen tarafımıza iletilmesine rağmen fasıl siyasi nedenlerle 8 yıldIr müzakerelere açılamadı. Bir kısmı yerine getirilen faslın açılış kriterleri şunlar:

1. AB gereklerine uygun olarak akredite edilmiş bir IPARD (Katılım Öncesi Yardım Aracı – Kırsal Kalkınma Bileşeni) Ajansı kurulmalı.

2. Ortak Tarım Politikasının mevcut eğilimine uygun biçimde üretimle ilişkili olmayan doğrudan destekler lehine, üretimle ilişkili doğrudan destek ödemeleri ve fiyat destek tedbirlerinin son yıllarda tarım bütçesindeki öneminin artma eğilimini tersine çevirmeye yönelik bir stratejiyi Komisyona sunmalıdır.

3. Müzakerelerin başlatılması için yeterli bir düzeye erişilmesi amacıyla, hububat, şeker, süt, canlı hayvan, meyve ve sebze gibi hassas ürünleri de kapsayan ve tarım ve kırsal kalkınma alanında doğru ve güvenilir istatistiki bilginin teminine yönelik detaylı bir strateji AB Komisyonu’na sunulmalı.

4. Tarımsal arazilere ilişkin kontrollere hazırlık amacıyla, arazi tanımlama sistemi ile Ulusal Çiftçi Kayıt Sistemini daha fazla nasıl geliştireceğine ilişkin bir strateji Komisyona sunulmalı.

5. Sığır eti, büyükbaş hayvan (sığır – manda) ve türev ürünlerin ticaretinde uygulanan sınırlamalar kaldırılmalı.

Birincil Mevzuat

Tarım ve Kırsal Kalkınma Faslında ilerleme sağlanabilmesi için aşağıdaki kanunlar AB yasalarına uygun hale getirilmesi gerekiyor.

– 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu (RG: 10.5.1969/13195),

– 5200 sayılı Tarımsal Üretici Birlikleri Kanunu (RG: 06.07.2004/ 25514),

– 5957 sayılı Sebze ve Meyveler ile Yeterli Arz ve Talep Derinliği Bulunan Diğer Malların Ticaretinin Düzenlenmesi Hakkında Kanunda (RG: 26.03.2010/ 27533).

Bu kanunlar değiştirilerek üretici örgütlerinin AB’ye uyumlu bir örgütsel yapı ve işlev kazanmaları; bu kazanımın temini ve kontrolü için üretici örgütlerinin yetkili kamu kurumu tarafından tanınmasına yönelik AB ile uyumlu bir sistem geliştirilmesi amaçlanıyor. Tarımsal ürünlerde ortak bir piyasa düzeni kurulmasına ilişkin (AB 1308/2013 Sayılı Tüzüğe uyum sağlamak amacıyla) gerekli yasal düzenlemelerin 2017 yılı II.Döneminde yayımlanması planlanıyor.

İkincil Mevzuat

2016 II.Dönem

– Sığır Karkaslarının Sınıflandırılmasına Dair Yönetmelik: AB Ortak Piyasa Düzeni kurallarına paralel olarak sığır karkasları için sınıflandırma ölçütlerinin belirlenmesi, uygulanması ve pazar fiyatlarının bildirimine ilişkin kurallar.

– Koyun Karkaslarının Sınıflandırılmasına Dair Yönetmelik: AB Ortak Piyasa Düzeni kurallarına paralel olarak, Türkiye’de koyun karkasları için sınıflandırma ölçütlerinin belirlenmesi, uygulanması ve pazar fiyatlarının bildirimine ilişkin kurallar..

– Tarımsal Desteklere Yönelik Çapraz Uyum Kurallarının Esaslarına İlişkin Yönetmelik: AB’de tarımsal desteklerden faydalanma şartı olan hayvan refahı, bitki sağlığı, halk sağlığı ve çevre koruma ile ilişkili kuralları içeren çapraz uyum kuralları.

2017 II.Dönem

– Entegre İdare ve Kontrol Sistemine İlişkin Yönetmelik: AB Ortak Tarım Politikası kapsamında uyguladığı çeşitli desteklemelere ilişkin çiftçiler tarafından yapılan başvuruların yönetimini ve kontrolünü sağladığı sistem olan Entegre İdare ve Kontrol Sistemi’nin kurulmasına yönelik mevzuat.

Kurumsal Yapılanma ve Diğer Çalışmalar

2015 II.Dönem

2007-2013 IPARD Programında yer alan ancak henüz uygulamaya geçmeyen 201 No’lu “Çevre ve Kırsal Peyzaja Yönelik Faaliyetlerin Uygulanmasına Hazırlık: Ortak Tarım Politikası ile paralel olarak kırsal kalkınmada çevrenin ve kırsal peyzajın korunmasına da hizmet edecek çok boyutlu bir yaklaşım benimsenmesi amacıyla IPARD Programı kapsamında 201 No’lu tedbirin uygulanması, IPARD illerinde erozyon kontrolüne yönelik tedbirlerin pilot uygulamasına geçilmesi amaçlanıyor. Tedbire ilişkin faaliyetler, Avrupa Komisyonu tarafından gerçekleştirilecek incelemeler neticesinde verilecek yönetim yetkilerinin devri kararı akabinde uygulanmaya başlanacak.

2016 II.Dönem

– Çiftlik Muhasebe Veri Ağı (ÇMVA) Sistemi’nin tüm ülkeyi kapsayacak şekilde genişletilmesi: Tarımsal işletmelerin gelirlerinin ve muhasebe kayıtlarının toplanması için bir ağ kurulması. (AT) 1217/2009 sayılı Tüzük çerçevesinde kurulan ve hâlihazırda 54 ilde 4 bin işletmeyi kapsayan sistemin ülke geneline genişletilerek AB ile uyumlu bir örneklem evreni oluşturulması amaçlanıyor.

– 2007-2013 IPARD Programında yer alan ancak henüz uygulamaya geçmeyen 202 No’lu “Yerel Kırsal Kalkınma Stratejilerinin Hazırlanması ve Uygulanması (LEADER yaklaşımı): IPARD Programı kapsamında 202 No’lu tedbirin uygulanması, IPARD illerinde yerel eylem grupları eliyle yürütülecek yerel kalkınma stratejilerinin pilot uygulamasına geçilmesi.

2017 I.Dönem

– Arazi Parseli Tanımlama Sistemi: IPA2010 yılı programlaması altında finanse edilen ve ihale sürecindeki Arazi Parsel Tanımlama Sistemi’nin Dijitalleştirilmesi Projesi 1 Ekim 2014 itibariyle başladı.

2017 II.Dönem

– Tarımsal destekleme sisteminin AB Ortak Tarım Politikası ile uyumlaştırılmasına ilişkin etki analizi yapılması için idari ve teknik kapasitenin oluşturulması: Etki analizi teknik kapasitesi oluşturulması için Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı tarafından 2013 ESEI programlamasına bir proje teklifi sunulmuş olup, AB Delegasyonunca değerlendirilme aşamasındadır.

– Ortak Piyasa Düzenlerine Uyum Stratejisi hazırlanması: Tarımsal ürünlerde Ortak Piyasa Düzeni kurallarına uyuma yönelik yol haritasının belirlenmesi.

– Çapraz uyum kurallarına ilişkin idari kapasite oluşturulması: AB’de tarımsal desteklerden faydalanma şartı olarak getirilen hayvan refahı, hayvan/bitki/halk sağlığı ve çevre ile ilişkili çapraz uyum kurallarının uygulanması için gerekli idari kapasitenin oluşturulması, Entegre İdare ve Kontrol Sistemi’nin kurulması.

GIDA GÜVENLİĞİ, VETERİNERLİK VE BİTKİ SAĞLIĞI FASLI

12. Gıda Güvenliği, Veterinerlik ve Bitki Sağlığı Politikası Faslı, 30 Haziran 2010 tarihinde İspanya Dönem Başkanlığı’nda müzakerelere açıldı. Tamamlanma aşamasına gelen faslın kapanış kriterleri şöyle:

1. AB müktesebatına uyumlu hayvan kimliklendirme ve kayıt sistemleri uygulanmalı ve tam işler hale getirilmeli.

2. Hayvansal yan ürün işletmeleri de dâhil, hayvansal ürün işletmelerinin iyileştirilmesi için onaylanmış bir ulusal program sunulmalı. Süt sektörüyle ilgili olarak, uygun olmayan çiğ süt kullanımına ilişkin bir strateji de programa dâhil edilmeli. Ulusal program kapsamında yer alan işletmelerin iyileştirilme sürecinin izlenmesi için yeterli beşeri ve mali kaynaklar tahsis edilmeli.

3. AB üye devletleri ile yeterli düzeyde işbirliğini temin etmek suretiyle hayvan hastalıklarının bildirimine ilişkin yükümlülükler yerine getirilmeli. AB’de ihbarı zorunlu olan hayvan hastalıkları için gözetim ve kontrol önlemleri ile AB müktesebatında öngörüldüğü gibi başlıca epizootik hastalıklar için acil eylem planları uygulanmalı. Şap hastalığına ilişkin AB müktesebatına tam olarak uyulmalı.

4. Hayvan refahına ilişkin AB mevzuatını iç hukukuna aktarmalı ve bu mevzuatın en geç katılım tarihi itibarıyla etkin olarak uygulanabilmesi sağlanmalı.

5. TAB ile tam uyumlu bir resmi kontrol sisteminin hayata geçirilmesi için, sistemin finansmanı da gözetilerek, işlevsel Sınır Kontrol Noktaları başta olmak üzere AB müktesebatı doğrultusunda ilgili idari yapılar tesis edilmeli.

İkincil Mevzuat

2015 II.Dönem

– Sığır Cinsi Hayvan Embriyosu İthalatı için Hayvan Sağlığı Koşulları ve Veteriner Sertifikası Şartları Hakkında Yönetmelik: Sığır cinsi hayvan embriyosu ithalatında hayvan sağlığı koşulları ve veteriner sertifikası şartlarının belirlenmesi.

– Sığır Cinsi Hayvanların Derin Dondurulmuş Semen İthalatına Uygulanan Hayvan Sağlığı Şartları Hakkında Yönetmelik”. Sığır cinsi hayvanların derin dondurulmuş semen ithalatına uygulanan hayvan sağlığı şartlarının belirlenmesi.

– Türk Gıda Kodeksi Hedef Dışı Yemlere Taşınması Önlenemeyen Koksidiyostat ve Histomonostatların Hayvansal Gıdalardaki Azami Miktarları Hakkında Yönetmelik: Hedef dışı yemlere taşınması önlenemeyen koksidiyostatların ve histomonostatların hayvansal gıdalarda bulunabilecek maksimum miktarlarının belirlenmesi.

-Türk Gıda Kodeksi Beslenme ve Sağlık Beyanları Yönetmeliği: Son tüketiciye ve toplu tüketim yerlerine arz edilen gıdaların etiketlenmesinde kullanılan beslenme ve sağlık beyanlarına ilişkin kurallar.

– Türk Gıda Kodeksi Katkı Maddelerinin Saflık Kriterleri Yönetmeliği: Gıdalarda Kullanılan Renklendiriciler ve Tatlandırıcılar Dışındaki Katkı Maddelerinin Saflık Kriterleri, Gıda Maddelerinde Kullanılan Tatlandırıcıların Saflık Kriterleri ve Gıda Maddelerinde Kullanılan Renklendiricilerin Saflık Kriterleri Tebliğleri adı geçen Yönetmelik altında yeniden düzenlenecek.

-Türk Gıda Kodeksi Gıda Enzimlerine İlişkin Yönetmelik: Enzimlerin listeye dahil edilme aşamaları ve koşulları ile enzimlerin etiketleme kurallarının belirlenmesi.

– Gıda ve Yem için Hızlı Uyarı Sistemine Yönelik Uygulama Yönetmeliği: Hızlı uyarı sisteminin uygulanması amaçlanıyor.

– “Gıda Işınlama Yönetmeliğinde değişiklik yapılması: Gıda ışınlama tesisleri, istihdam, lisans, izin ve tescil konularının güncellenmesi.

– Yemin Resmi Kontrollerine Yönelik Numune Alma ve Analiz Metotları Yönetmeliğinde değişiklik yapılması: Yemlerde dioksin ve poliklorlu bifenillerin belirlenmesine ilişkin uygulamalar ile hayvansal kökenli içeriğin ışık mikroskopisi ve PCR metodu ile belirlenmesi.

– Türk Gıda Kodeksi Gıda ile Temas Eden Aktif, Akıllı Madde ve Malzemeler Tebliği: Onay prosedürüne ilişkin düzenlemeler yapılarak ilgili kısmi uyum amaçlanıyor, tam uyum üyelikle birlikte gerçekleşecek.

– Türk Gıda Kodeksi Gıdalara Eklenen Vitamin, Mineral ve Bazı Diğer Maddeler Hakkında Tebliğ: AB mevzuatında belirlenen vitamin, mineral ve bazı diğer maddeler listesinin ulusal mevzuata aktarılması.

– Türk Gıda Kodeksi – Bebekler ve Küçük Çocuklar İçin Ek Gıdalar Tebliğinde değişiklik yapılması: AB Tüzüğünde yapılacak yeni düzenlemeler Türk Gıda Kodeksi mevzuatına yansıtılacak.

-Türk Gıda Kodeksi – Belirli Gıdalarda Dioksinlerin ve Dioksin Benzeri Poliklorlu Bifenillerin Seviyesinin Resmi Kontrolü İçin Numune Alma, Numune Hazırlama ve Analiz Metodu Kriterleri Tebliğinde değişiklik yapılması.

2016 I.Dönem

– Koyun ve Keçi Cinsi Hayvanların Semen, Ova ve Embriyosunun İthalatı Hakkında Yönetmelik: Semen, ova ve embriyosunun ithalat şartlarının belirlenmesi.

– Semen, Ova ve Embriyo ve Hayvan İthalatı ve Ticarette Uygulanacak Hayvan Sağlığı Koşulları Hakkında Tebliğ: Semen, ova ve embriyo ile hayvan ithalatı ve ticarette uygulanacak hayvan sağlığı koşullarının belirlenmesi.

-Sığır Cinsi Hayvanların Derin Dondurulmuş Semenlerinin İthalatına Uygulanacak Hayvan Sağlığı Gereklilikleri Hakkında Uygulama Yönetmeliği: Derin dondurulmuş semenlerin ithalatına uygulanacak hayvan sağlığı gerekliliklerinin belirlenmesi.

– Semen, Ova ve Embriyolar ile Hayvanların İthalatı ve AB Ülkeleri İle Ticarete İlişkin Hayvan Sağlığı Koşulları Hakkında Tebliğ: İthalat ve AB ülkeleri ile ticarete ilişkin hayvan sağlığı koşullarının belirlenmesi.

– Türk Gıda Kodeksi – Özel Beslenme Amaçlı Gıdalara Eklenebilecek Bileşenler Tebliğinde değişiklik yapılması: Özel beslenme amaçlı gıdalara eklenebilecek bileşenler listesinin güncellenmesi.

2016 II. Dönem

– Belirli Hayvansal Ürünlerin Serbest Bölgelere, Serbest Antrepolara ve Gemi Kumanyacılarının Tesislerine Girişi ve Depolama sırasında Hayvan Sağlığı Koşulları ve Sertifikasyona İlişkin Tebliğ.

– Ülkeye Girişte Veteriner Kontrollerine Tabi Canlı Hayvan ve Hayvansal Ürünlere İlişkin Yönetmelikte Değişiklik Yapılması / Belirli Kompozit Ürünlerin İthalatında ve Transit Geçişinde Kullanılacak Sertifika Koşullarını Düzenleyen Yönetmelikte Değişiklik Yapılması.

-Ülkeye Belirli Hayvanlar ve Taze Et İthal Etmek Üzere Onaylanmış Üçüncü Ülkelerin, Bölgelerin veya Bölümlerin Listesi ve Veteriner Sertifikası Koşullarına Dair Tebliğ.

– Hayvan Bağırsağından Elde Edilen Kılıfların İthalatında Hayvan Sağlığı Koşulları ve Veteriner Sertifikalarına İlişkin Tebliğ.

– Türk Gıda Kodeksi Etiketleme ve Tüketicilerin Bilgilendirilmesi Yönetmeliği: Beslenme bildiriminin zorunlu olması, uzaktan satış, isteğe bağlı bilgilendirme ve toplu tüketim yerlerinde ‘alerjen bildirimi’ hükümlerinin uyumlaştırılması.

– Türk Gıda Kodeksi Yeni Gıdalar ve Yeni Gıda Bileşenlerini Değerlendirme Prosedürü Tebliği: Yeni gıdaların onay için başvuru prosedürünün belirlenmesi.

– Türk Gıda Kodeksi Gıda Katkı Maddeleri, Gıda Enzimleri ve Gıda Aroma Vericilerinin İzin Prosedürlerine İlişkin Mevzuat: Değerlendirilmesi ve izin prosedürlerinin belirlenmesi.

– Hayvansal Ürünlerin Ülkeye Girişinde Yapılacak Resmi Kontroller Hakkında Tebliğ.

– Sığır Cinsi Hayvanların Embriyolarının İthalatına Uygulanabilecek Hayvan Sağlığı Gereklilikleri Hakkında Uygulama Yönetmeliği.

– Hayvanların Kesimi, İtlafı ve Öldürülmesi Sırasında Refahına İlişkin Uygulama Yönetmeliği.

– İnsan Tüketimine Sunulan Hayvansal Ürünlerin Üretimi, İşlenmesi, Dağıtımı ve Ülkeye Girişini Düzenleyen Hayvan Sağlığı Koşulları Hakkında Genelge.

– 5996 sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu Kapsamında Resmi Kontrollerin Denetimlerine Yönelik Kriterler Hakkında Talimat.

– Çok Yıllı Ulusal Kontrol Planı hakkında Talimat.

– Yeni Gıdalara İlişkin Rehber Doküman: Yeni gıdaların onaylanması ve pazara sunulmasına ilişkin düzenlemeler.

– Belirli Hayvansal Ürün Sevkiyatlarının Ülkedeki Gümrük Antrepolarına Girişi ve Buralarda Depolanma Sürelerine İlişkin Hükümlere Dair Tebliğ: İnsan tüketimine yönelik et ve et ürünleri, et preparatları, süt ve süt ürünlerine ilişkin hükümlerin belirlenmesi.

2017 I. Dönem

– “Koyun ve Keçi Cinsi Hayvanların Ülkeye Girişi İçin Hayvan Sağlığı Kurallarına İlişkin Yönetmelik.

– TSE’ye Uygulanabilecek İthalat Kuralları Hakkında Tebliğ.

2017 II. Dönem

– Kıyma ve Et Preparatlarının İthalatı İçin Hayvan ve Halk Sağlığı Koşulları ile Veteriner Sertifikası Hakkında Tebliğ.

– Belirli Ürünlerin İthalatında Hayvan ve Halk Sağlığı Şartları Hakkında Yönetmelik: Spesifik Topluluk kuralları kapsamında getirilen belirli gerekliliklere ve patojenler bakımından hayvansal ürünlerin ithalatında hayvan ve halk sağlığı şartlarının belirlenmesi.

– Hayvanların İthalatına İlişkin Uygulama Yönetmeliği: AB mevzuatında belirtilen epizotik hastalıkların hayvanların ithalatına ilişkin kurallara dâhil edilmesi.

– Yerel Çeşitlerin Kaydı, Sertifikasyonu ve Pazarlanması Hakkında Uygulama Yönetmeliği: Tarımsal yerel çeşit ve türlerin kaydı, sertifikasyonu ve pazarlanmasına ilişkin düzenlemeler.

Kurumsal Yapılanma Ve Diğer Çalışmalar

2015 II.Dönem

– Çiğ süt kalitesinin artırılmasına yönelik çiğ süt eylem planının hazırlanması: 2 No’lu kapanış kriterinin (Süt sektörüyle ilgili olarak, uygun olmayan çiğ süt kullanımına ilişkin bir strateji programa dâhil dilmeli) karşılanması amaçlanıyor.

2016 I.Dönem

– Veteriner Hizmetleri Stratejisi’nin hazırlanması: 3 ve 5 No’lu kapanış kriterleri çerçevesinde hayvan sağlığı, hayvan refahı, kimlik, kayıt ve hayvan hareketlerinin kontrolü stratejilerinin oluşturulması.

– Hayvansal yan ürün toplama ve muamele sisteminin kurulmasına yönelik stratejinin ve eylem planının hazırlanması.

– Onaylanmış hayvansal ürün işleyen işletmelerin izlenmesine dair bir sistem kurulması.

2017 II.Dönem

– Risk değerlendirmede kullanılacak verilerinin toplanmasına ilişkin kapasite oluşturulması.

– Risk İletişim Stratejisi’nin hazırlanması.

– Bitki sağlığı sınır kontrol noktalarının AB kriterlerine uygun olarak teçhiz edilmesi.