Robot sağım sistemlerinde başlangıç nasıl olmalıdır?

Robot sağım sistemine geçmeden önce beklentilerimizi iyi belirlemeliyiz. Robotun yapabildikleri kadar yapamadıkları da mevcuttur. Aşağıda verilen tablodaki ilk sütunda bulunan düşüncelerde hemfikirseniz, robot sisteme geçiş konusunda bir kez daha düşünmelisiniz.

Doç. Dr. Halil Ünal,  Zir. Yük. Müh. Hasan Kuraloğlu (Uludağ Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Biyosistem Mühendisliği Bölümü, Tarımsal Makine Sistemleri Anabilim Dalı, 16059, Nilüfer, Bursa)

Robot Sağım Sistemleri

Robot sağım sistemleri (AMS) ilk olarak Hollanda’da 1992 yılında ticari olarak kurulmuş ve sonrasında tüm Avrupa’da popüler olmuştur. 2002 yılında da Kuzey Amerika’da bazı çiftliklere adapte edilmiştir (Rodenburg ve House, 2007; de Koning, 2010). 2012 yılı verilerine göre sayıları 15.000’e yaklaşan sağım robotların kullanıldığı çiftliklerin pek çoğu Kuzeybatı Avrupa’da ve Kanada’da bulunmaktadır. İşçilik maliyetlerinin yüksek olduğu ülkelerde daha yaygın olarak kullanılan sağım robotlarının satın alma maliyetleri düştükçe diğer ülkelerdeki kullanımı da artmaktadır. Ülkemizde iki sağım robotu markası faaliyet göstermektedir. Bu firmalardan birinin kurduğu üç çiftlikte robotlar aktif olarak sağım yapmaktadır.

Geleneksel sağımdan robot sağıma geçişin zorlukları üzerine analiz amaçlı araştırmalar sektör için yararlı olacaktır. Çünkü burada sadece bir sağım sistemi değil tümüyle bir yönetim biçimi şekli değişikliği söz konusudur. Robot sağım, bir çiftlikte sadece sağım işlemi için geçen zaman dilimini etkilemez. Çiftlikteki tüm işler üzerinde etkisi vardır. Geleneksel yöntemde sağım esnasındaki yüksek işgücü isteği robot sistemle 24 saate yayılmıştır. Geleneksel sağım yöntemlerinden robot sisteme geçişlerde hayvan üzerinde işlem değişikliğinden kaynaklanan pek çok stres oluşur. Kronik stres hayvan refahını etkileyebilir ve akut stres sağım sırasında süt veriminde düşüşe neden olabilir. Bu nedenle robot adaptasyonunda kalıcı olabilecek olan stresin ölçülmesi önemlidir (Jacobs ve Seigford, 2012).

Bu sisteme başlamadan önce beklentilerimizi iyi belirlemeliyiz. Robotun yapabildikleri kadar yapamadıkları da mevcuttur. Aşağıda verilen tablodaki ilk sütunda bulunan düşüncelere hemfikirseniz, robot sisteme geçiş konusunda bir kez daha düşünmelisiniz (Kerrisk ve ark. 2010).

Pek çok tecrübeden çıkarılan sonuç; sistemdeki zorluklar ve avantajlar her çiftlik için farklıdır. Genelde “başlangıç”larda en çok teknik ve teknolojik arızaların oluşacağı fikri yaygındır. Ancak başlangıçlarda oluşan sorunlar çoğu zaman yerel özelliklerden kaynaklanır. Pek çok kuzey ülkesinde soğuk hava sebebiyle sular donabilmektedir. Bazılarında su kalitesi ölçülemediğinden kalitesiz su çalışmayı aksatabilmektedir. Bu yüzden robotu satın alma kararından hemen sonra çiftlik sahibinin, danışmanı, tedarikçileri (yem, sütü alacak firma, inşaatı yapan müteahhit vb.) ve robot üreticisi ile sıkı bir diyaloga ihtiyacı vardır. Bu diyalogun kurulması pek çok sorunun önceden saptanarak müdahalesine imkân sağlar. Her muhatap bireysel olarak işini yaparken, diğer gruplarla iletişim halinde olmalı ve tüm plan birlikte karara bağlandıktan sonra imalat, inşaat ve montaj safhasına geçilmelidir. Pazarlık için harcanan sürelerin çok daha fazlası planlamada da kullanılmalıdır.

Temelde hayvan bakım kuralları hiçbir çiftlikte değişmez. Ancak robot sağım sistemlerindeki yönetim şekli geleneksel yöntemlerin aksine hayvan ve insan temasının en az olduğu çiftliklerdir. Üretici, genelde gözlem ve raporları takip ederek hayvana müdahalelerde bulunacak, fiziki olarak daha az çalışacaktır. Çalışma saatlerinde alışık olmadığı kadar esnek olacaktır. Ancak gözleme önem verilecek ve bilgisayarda daha fazla zaman geçirilecektir.

Hayvanı Harekete Sevk Eden Nedir?

İnek her zaman yeme ulaşmak için yüksek oranda motivasyona sahiptir. Bunu göz önünde bulundurarak ve başarılı bir şekilde gönüllü hayvan hareketlerini teşvik ederek sağım sayısını yükselten robot ziyaretlerini arttıran bir çiftlik altyapısıoluşturulmalıdır. İlk seçilecek durum hayvan trafiğidir. Çünkü satın alınma maliyetine en çok etki eden seçim budur. Bu seçim ayırdığınız bütçeye, kullanacağınız teknoloji düzeyine, işgücü ihtiyacınıza, yönetim tavrınıza, yaşam tarzınıza, size ve hayvanınızın refahına doğrudan etki edecektir.

Robot sistemlerde yemleme stratejisi gelenekselden çok farklıdır. “Başlangıç”taki başarınız ya da başarısızlığınız %50 oranında beslemeyle ilgilidir. Robot ya da trafiğiniz ne olursa olsun hayvan yeme ulaşmak zorundadır. Çünkü yemleme stratejiniz ahır içindeki hayvan akışınızı etkileyecektir. Doğru hayvan hareketleri hayvanın robota geliş sayısını ve böylece çiftliğinizin süt verimini arttıracaktır. Sağıma başlamadan önce TMR üzerine haftada bir ya da iki kez yemin ekstradan konulması çok yaygın bir yöntemdir. Bu yemi TMR’a katın demek değildir. İkisi ayrı olmalıdır. Bunu yapmak zor olsa bile yeni kullanılan yemin hayvan tarafından beğenilip beğenilmediğini rahatlıkla görebilirsiniz. Çünkü hayvan sevmediği ürünü kesif yemden uzaklaştırır ve yemez (Berdell 2014). Serbest tip trafikte robotta vereceğiniz yem TMR’dan daha lezzetli olmalıdır. Hayvan böylece önce robottaki yemi tercih edecektir. Mecburi tiplerde ise alışma döneminde robota gelişi arttırmak için yüksek proteinli yem (pahalı olan) verilir. Alışma döneminden sonra bu durum değiştirilebilir. Robota gelişiöğrenen hayvan yem tablasında TMR’a ulaşmak için de robottan geçmesi gerektiğini öğrenir. Bu noktadan sonra robotta verilen yemhayvanı sakin tutmak ve ilave besleme amaçlıdır.

Her hayvan trafiği çeşidinin birbirlerine göre üstün ve eksik yanları mevcuttur. Serbest tip hayvan trafiklerinin satın alma maliyetleri düşüktür. Çünkü kapılar ve ayırıcı kafesler ahırda mevcut değildir. Ancak gidip getirme yüzdeleri yüksek olduğundan, işçilik gereksinimleri dolayısıyla da işgücü maliyetleri yüksektir. Bu sebeple daha az sayıda hayvanın kontrolü mümkündür. Mecburi tip (önce yem, önce süt ya da ön seçimli) hayvan trafiklerinde kapılar ve ilave teçhizat sebebiyle kurulum maliyetleri fazladır ancak sonrasında işçilik giderleri daha azdır. Ayrıca yönetim becerinize bağlı olsa da robot başına 70 kadar hayvana servis verilebilir. Her farklı tip trafiğin ahır gereksinimleri ve işleyişi farklı olduğundan, ahırınız seçtiğiniz hayvan trafiğinin gereklerini yerine getirecek şekilde tasarlanarak kurulmalıdır.

Hayvanlarla “Başlangıç”, inşaat işleri tamamen bittikten sonra olmalıdır. Robotun yerleşmesi için gerekli bina veya tamiratları planlanmalıdır. Genel kural, iyi planlanarak inşa edilmesidir. Defalarca düşünülüp, sonrasında inşa edilmelidir. Hayvan ahır içine girdikten sonra yapılacak yenileme ve inşaat işleri her zaman güçtür.

Robot ve Diğer Makine Ekipmanlar

“Eski” sağım makine-sisteminize sonuna kadar iyi bakım yapınız. Geleneksel yöntemden robota geçiş gününe kadar yapılması gerekenler aksatılmadan yerine getirilmelidir. Temizlik-bakımı ihmal edilen sağım sistemi ineğin sağlık ve refah düzeyini düşürerek ve yeni sisteme alışması zaman alacaktır. Robot sistemlerde sağım robotları merkez gibi gözükse de ahırdaki her işlem, alet, makine değerlidir. Dolayısıyla robot, sistemin doğru işlemesi için destek verir. En temel başarı göstergesi hayvan başına günlük ortalama sağım sayısıdır. Bunun sağlanması için de hayvan günün herhangi bir saatinde, insan müdahalesi olmadan robota günde 2,5 ila 3 kez sağım için gelmelidir. Bu değerlere ulaşmayı destekleyen en önemli işlem besleme stratejisidir. Seçmiş olduğunuz hayvan trafiğine göre stratejiler farklıdır ve başlangıç yapılmadan önce sistem gereksinimleri (silolar, konsantre yem istasyonları, kaba yem dağıtıcı, helezon götürücüler) tam monte edilmiş ve çalışır durumda ve kalibrasyonları yapılmış olmalıdır. Robotta kullanacağınız yemin kalibrasyonu ve besin içeriği hakkında yem tedarikçiniz ile önceden görüşmüş olmalısınız. Sizin için uygun olan yemi özel ürettirmek durumunda kalabilirsiniz. Mecburi sistemlerde kapılar mutlaka hayvan ahıra alınmadan önce çalışır durumda olmalıdır. Böylece doğumu yaklaşan hayvan ahıra alınarak sadece yem programı ile robota alıştırılır.

Yeme ulaşmak kadar hayvanların limitsiz olarak temiz ve taze suya ulaşımları sağlanmalıdır. Robot sistemlerde yem yolunda, yataklık bölgesinde ve dışarıda gezinti alanında sulukların olduğu kadar, mecburi sistemlerde bulunan sağım öncesi bekleme alanları ve revirlerde de hayvan suya engelsiz ulaşmalıdır. Verimi yüksek bir süt ineğinin günlük 150-200 litre suya ihtiyacı olduğu unutulmamalıdır. Suyun başlangıç işleminde bir eğitim aracı olarak kullanılması doğru bir hareket değildir.

Süt sağım üniteniz bir önceki sistemde alıştığınız kadar temiz olmayabilir. Çünkü sağımın başlangıcı ve sonu yoktur. Böyle olunca da iş bitince temizlik diye bir şeyden bahsedilemez. Her sağımdan sonra sistem sağım başlıklarını, boruları ve robotun süt taşıyan kısımlarını temizlemektedir. Yine gün içinde 3 kez tüm sistem yıkaması yapılmaktadır. Ancak sağım robotunun dış yüzeyi belirli periyotlarda temizlenmelidir. Sistemde kullanılacak olan deterjan ve diğer kimyasal ürünler belli bir zaman yetecek miktarda başlangıçta stoklanmalıdır. Çalışanların karıştırmaması için benzer ürünler birbirlerinden uzak alanlarda depolanmalıdır. Özellikle kameraların temizliği günde üç kez ıslak mendil ile yapılabilir.

Teknolojik aletler ve kablolar çiftlikteki fareleri cezbeder. En başından önlem alınması sonra başa gelecek aksamaların önüne geçecektir. Çiftliğinizin periyodik haşerat ilaçlamasını yaptırınız. Elektrik, şebeke suyu, internet ve telefon bağlantıları önceden kurulmalıdır. Elektrik kesintileri için jeneratör ve sistem koruyucuları kurulmuş olmalıdır.

Hayvan Seçimi, Hazırlığı ve Eğitimi

Her zaman sağlıklı, aktif ve iyi tırnak sağlığına sahip hayvanlarla başlayınız. Robota uygun inekleri seçmek için aşağıdaki kuralları kullanabilirsiniz (Şekil 1). Her durumda, arka meme başları çapraz olan inekler robot için uygun değildir. Bir veya daha fazla eksik ya da fazla sağılamayacak meme başı olan ineklerin diğer memeleri robot tarafından sağılabilir. Sistemden çıkarılmalarına ya da kalmalarına, verdikleri süt miktarına bakarak karar verilir.

Diğer bir metot, bütün ineklerin robota getirilmesi ve ayırmayı robotun yapmasıdır. Bu şekilde robotun kadeh takma işlemini etkin olarak yapıp yapamadığını değerlendirebilirsiniz (Anonim, 2008).

Üremeyi, yıl boyunca düzenli buzağılama olacak şekilde planlayınız. Bu durum, yılın sınırlı bir döneminde süt üretiminde artış olmasını önleyerek robot kapasitesinin istikrarlı bir şekilde kullanılmasını sağlamaya yardımcı olacaktır. Diğer taraftan, başlangıçta çok fazla gebe hayvanın olması zaten yeni alışmakta olunan robot sistemde ekstra zorluklar yaşamanıza neden olabilecektir. Gebe hayvan başlı başına bir sorundur. Personelinizin önceliği doğumlar olacağından sistem şartlarını ve gereklerini istenildiği şekilde takip edemeyebilirsiniz ya da gereğinden daha fazla personele ihtiyaç duyabilirsiniz.

Patojen olup olmadığını tespit etmek için her bir ineğin meme başlarından örnek alınız. Robotu çalıştırmaya başlamadan önce bütün problemli ineklerin problemlerini çözünüz. Özellikle kronik olarak bulaşıcı mastisis olan inekler (Staph Aureus) önceliğiniz olmalıdır. Yüksek somatik hücre sayısına (SHS’ye) sahip ineklere özel ilgi gösterilmelidir. Bütün ineklerin SHS’nı ölçmek için Kaliforniya Mastitis Testi (CMT) kullanınız. Robotlarda online “SHS” sayıcılar opsiyoneldir. Veterinerinize sizin için en uygun olanın ne olduğunu sorunuz. Seçenekleriniz arasında erken kuruya alma, tedavi veya kesime gönderme sayılabilir.

İneklerin tırnak sağlığının mükemmel olduğundan emin olunuz. Klinik olarak hasta ineklerin tedavisi, düzenli ayak banyosu ve tırnak kesimi ile önlem alınarak, devreye almada hasta inekler yer almaması sağlanmalıdır.

Meme kıllarının kırkılması veya yakılması gereklidir. Memelerde çok fazla kıl olması memebaşı bulma ve kadeh takmada zorluklara sebep verebilir. Bu durum bütün sağım performansını etkiler. Ancak, stresi azaltmak açısından bu işlem ineklerin sağım istasyonuna ilk kez girdikleri zaman yapılmaması gereklidir. Kuyruklar da kesilmelidir. Kuyruk uzunlukları meme hizasında olursa; kadehleri takmak için meme başını arayan kameralar yanılmaktadır.

Bütün sürü bilgileri ve robot ayarlarının (doğum tarihi, buzağılama tarihi, rasyon vb.) bilgisayara girildiğinden emin olunuz. Bütün tasmaları ve transponderleri takınız. İneklerinizin durumlarını izleyerek önemli tırnak sorunlarını kontrol ediniz. Meme sağlığı durumlarına bakılarak kronik enfekte inekler tanımlanmalı ve gereken yapılmalıdır.

Yemlik ve arka gübre yönlendirici platform hayvanın vücut ölçülerine göre konumlandırılmalıdır. Hayvanın ilk gebeliği ise bir süre donra bu ayarlar tekrar yapılmalıdır. Hayvanın vücut ölçüleri zamanla değişmektedir.

Şekil 1. Robot sisteme uygun ineklerdeki meme yapıları

İnekleri başlatmanın 2 değişik yolu vardır:

1. İlk sağımdan önce “Sadece yem” fonksiyonunu kullanmadan alıştırma

• Direk sağıma başlayınız.
• İneklere bir öğrenme zamanı verilmez. İneklerin doğrudan robottan geçmesi sağlanır.
• Biraz daha fazla stres olacaktır.
• İneklerin alışmak için biraz daha zamana ihtiyacı olacaktır.

2. “Sadece yem” fonksiyonunu kullanarak alıştırma

• İneklere, sağım yapılmadan sisteme alışmaları için zaman verilir.
• İnekler, akış rutinlerini, durağın kapanmasını, konsantre yemleyicinin çalışmasını ve robot kolun hareketini (meme başı spreyi ile birlikte) öğrenecektir.
• Mümkün olduğunda, 1-2 haftalık bir “sadece yem” dönemi tavsiye edilir.
• Binadaki bütün inşa işlerinin bittiği anlamına gelir.

“Sadece Yem” fonksiyonu nasıl işler?

• İnek adaptasyonu ve barınakta bulunmaya bağlı olarak yemleme fazı 1-2 hafta (veya daha fazla) sürebilir.
• 1. hafta, bütün inekler en azından bir veya iki kere robota gitmelidir.
• 2. veya 3. haftanın sonunda inekler günde 4 ila 6 kere robota gitmelidir.
• Yemlik pozsiyonu hayvanın boyutuna göre ayarlanmalıdır.
• İnekler, son inek akış konseptine göre eğitilmelidir.
• Akıllı seçim kapısı varsa, sadece yem inekleri ile çalışmaya ayarlandığından emin olunmalıdır.
• Robotta konsantre yem 2.5 kg/inek/gün verilmelidir.

Hayvanların sadece yem döneminde robottan günlük geçiş sayıları Şekil 2’de verilmiştir.

Şekil 2. Sadece yem döneminde hayvanların robottan günlük geçiş sayıları…

Sağıma Başlama Prensipleri

• Sağımın başlaması, “Sadece yem” fazında listelenmiş bütün hedeflere ulaşıldığı anlamına gelir. Eğer ulaşılmamışsa, birkaç gün beklenmelidir.
• Önünüzde bütün bir haftanın olması için bir pazartesi işe başlanması tercih edilmelidir.
• Devreye alma işlemine çok sayıda inekle başlamaktan kaçınmalısınız (60’dan fazla olmasın). Daha fazla inek daha çok iş gerektirir.
• Bazı kişiler az sayıda inekle (30 ila 40) başlar ve ilerleyen haftalarda inek eklerler (5-10’lu gruplar halinde) – ancak bu her zaman uygun olmaz. Yeni inekler, sisteme alışmış olan ineklerden öğrenecekler ve bu durum eğitim döneminin tamamını kolaylaştıracaktır.
• Kuruya çıkmasına 30 veya daha az gün kalmış ineklerle başlamaktan kaçınılmalıdır.
• Yaşlı ve düşük üretimli ineklerin yeni rutinleri öğrenmede en fazla problem yaratan inekler oldukları bildirilmiştir.
• Erken laktasyondaki daha genç inekler ile çalışmanın daha kolay olduğu rapor edilmiştir (Anonim, 2008).

Çalışan ve Eğitimi

Bilgisayarlara aşina değilseniz, ders almaya başlayınız. Bütün kullanım kılavuzlarını okuyunuz, programı öğreniniz. Programın tanıtım sürümü ile alıştırma yapınız. Deneyimlerini öğrenmek için diğer robot kullanıcıları ile bilgisayar ağıyla bağlantı kurunuz. Robot(lar)la ilgilenen kişilerin yönetim programını ve temel dokunmatik ekran işlemlerini iyi anlaması gereklidir. Personel sistem yazılımını iyice anlamalı, alarm ve uyarılara yerinde ve zamanında karşılık vermelidir. Bu da erken başlayan eğitim ile mümkündür.

Devreye alma esnasında kimin ne zaman neyi yapacağı hakkında detaylı bir kontrol listeniz olmalıdır. Ortaklarınızı da işin içine katınız (veterinerler, yem şirketi, tohumlayıcı, danışmanlar vb). Devreye alma için yardımcı(lar)ın müsait olduğunu onaylayınız. Devreye alma gününde size yardımcı olacak insanların bulunmasını sağlamalısınız. Her çiftliğin, her robot markasının, her seçilen hayvan trafiğinin gereksinimleri birbirinden farklıdır. Ama kesin olan bir şey vardır ki ilk 3-5 gün işgücü isteği fazladır (Berdell 2014).

İşgücü planlaması nasıl olmalıdır?

• Devreye alma işleminde size 3 günden uzun süre (24/24) yardımcı olacak insan olduğundan emin olunuz.
• Her çalışanın görev ve sorumlulukları açık olarak kişilere bildirilmelidir. Her grup için önceden rolleri hakkında konuşmak, bir program yapmak, vardiya ve görev atamak gereklidir. Esas olan hayvana odaklanmaktır. İşgücü dağılımını da kuraldan sapmadan yapmak gereklidir. (Berdell 2014)
• Robot başına 1 kişi (kumanda kolu, dokunmatik ekran vb.) ve inekleri itmek için 1 kişi gereklidir. İlk birkaç gün robot başına 1,5 işgücü de gerekebilir. İlave işgücü ile başlangıç herzaman iyidir. Gereksinim azaldıkça insanları göndermek kolaydır. Ancak sabaha karşı 02:00’da birini bulmak zordur (Berdell 2014).
• Robot üreticisi teknisyenleri/montajcılar devreye almanın ilk saatlerinde bulunurlar.
• Fikir: Deneyimli bir robot çiftçisinden (veya çiftçinin yakınlarından) yardım alın, bu en iyisidir.
• Sabah 5:00-7:00’da bütün inekleri son bir kez sağım odasında sağınız.

“Serbest İnek Trafiği” ya da “Mecburi İnek Trafiği” için aşağıdaki talimatlar uygulanmalıdır:

“Serbest İnek Trafiği” İçin İşlem Başlangıcı

Robotla sağım tercih edildiğinde işletmenizle ilgili pek çok şeyi değiştirme göze alınmalıdır. Bu sadece çalışan için geçerli bir durum değil, işletme sahibi için de aynı durum söz konusudur. Sağım odalı sistemlerle karşılaştırılırsa en büyük değişiklik, sağım sayısıdır. Sağım odalı sistemlerde bu değer sadece bir “ayardır”. Oysa yeni sistemde sağım robotu, çiftçi yönetim girdisinin direkt bir sonucudur.

Bir Günlük Robot Rutin İşleri:

• İlk 3 gün için; hayvanları iki grup yapınız ve robotun etrafına doğru günde üç kez yönlendiriniz.
• 3 gün içinde hayvanların % 75’i robota kendi kendilerine gitmelidirler. (Daha önce olması daha iyidir, böylece bir sonraki adıma geçilebilir.)
• Hayvanları serbest bırakınız. 10 saattir sağılmayanları toplayınız. Bu işlemi günde 4 kez yapınız. Günde 2.5 sağım sayısına ulaştığınızda bir sonraki adıma geçiniz.
• 12 saatin üzerinde sağılmayan hayvanları, günde 3 seferde gidip getiriniz. Geciken hayvanı gidip getirmekle iki kez minimum sağıma ulaşmış olursunuz..

Hayvanları kısa sürede çok sayıda toplamak bir süre sonra uzun kuyrukların oluşmasına neden olur. Böylece robotun etrafı kalabalıklaşarak hayvanlar için tehlikeli bir alan haline gelir. Üstelik bu durum da çiftçi kendi kendine tetiklenmiş olacaktır (Anonim, 2009).

“Mecburi İnek Trafiği” İçin İşlem Başlangıcı

Mutlaka uygulanması gereken “Sadece Yem” döneminden sonra ineklerinizin trafik konseptine aşina olması gerekir. Bu zaman içinde inekler, kapılar arasındaki geçidi, robot durağını, robotun ve/veya yem istasyonlarının içindeki yemlemeyi öğrenirler. Devreye almadan önce sabah erkenden bütün inekleri sağım odasında sağınız. Yem öncelikli bir barınakta, bütün inekleri akıllı seçim kapısına ittirerek yemleme alanını “boşaltın”. Kapı, sağılması gereken inekleri ayıracaktır. Bu işlemi her 4-6 saatte bir tekrarlanmalıdır (Anonim, 2008).

İneklerin Gidip Getirilmesi

İşletme sahiplerinin başlangıçta en çok zorlandıkları işlem gidip getirmedir. Gidip getirilecek inek sayısı birkaç değişkene bağlıdır. Bunlar;

• İnek trafiği konsepti,
• Beslenme/rasyon,
• Sürü tırnak sağlığı,
• Yemleme stratejisidir.

“Normal bir gidip getirme oranı nedir?” sorusunun cevabı: “Yem öncelikli sistemlerde ineklerin %0-1’i, diğer “mecburi” trafiklerde: %5’e kadardır.”

Serbest inek trafiğinde genellikle %10, ancak %15’e kadar çıkabilir. İneklerin gidip getirilme zamanlarının düzensiz olmamasına çalışınız. Sadece gerçekten gecikmiş olanları gidip getiriniz. 2-3 saat gecikmiş olanları getirmeyiniz. Süt sızdıran inekleri gidip getirmeye öncelik veriniz. Kronik sorunlu inekleri uygun zamanda kesim listenize ekleyebilirsiniz. Hiç öğrenmeyen inekler kesime gönderilmelidir (Anonim, 2008).

Gidip Getirme İçin İki Opsiyon

1. İlk olarak özel dikkat gerektiren hayvanları gidip getiriniz ve sonra durakları temizleyiniz. Gidip getirme ve durak temizlikleri farklı kişiler tarafından farklı zamanlarda yapılabilir. Eğer sağmak için gidip getirdiğiniz hayvanların tutulduğu geçici toplama alanınız varsa bu düzen oldukça iyi çalışır. Eğer hayvanlar günde bir kez yemlik kafa kilitlerinde tutuluyorsa yine bu sistem iyi çalışır. Durakların temizliğinden ve tırmıklama işleminden sonra robot tarafından ayrılan hayvan üzerinde çalışabilirsiniz.

2. Duraklara bakım yaparken getirilmesi gereken hayvanları alabilirsiniz.

Sadece birkaç adet hayvan gidip getirilmesi gerekiyorsa bu düzen sessiz ve sakin çalışır. Bu yöntem kalıcı bekleme alanları ve otomatik açılan bekleme alanlarının olduğu çiftliklerde de kullanışlıdır.

Sağım İzni Gecikmiş Bir Hayvanı Ahır İçinde Nasıl Bulurum?

Üç seçeneğiniz vardır:

1. Görüş alanı içinde ise bir ya da birden fazla hayvan kolayca bulunabilir. Bu durum küçük sürülerde iyi işlemektedir.
2. Günde bir kez yem yolunda hayvanlar boyun kilit mekanizmasında yakalanır. İstenen hayvanlar buradan toplanır.
3. Hayvanları robotun seçip ayırmasına izin verebilirsiniz. Bu durum 12 saat ya da daha fazla sürer (hayvanın robotu bir sonraki ziyareti).

Sakin hayvanların oluşturduğu gruplarda hayvanı gidip getirmek nispeten kolaydır. Hayvanların sakin kalmasını nasıl sağlarsınız?

• Kendi kendinizi sakin tutarak”. Hayvanlar kendilerine nasıl davranılıyorsa öyle karşılık verirler. Hayvanı ayağa kaldırmaya ihtiyacınız varsa bunu sakince yapınız.
• Hayvanları hareket ettireceğiniz zaman bunu onların doğal hızlarında yapınız. Bağırmak, vurmak, keskin bir şeyle dürtmek sizin aleyhinize hareketlerdir.
• Çalışanlarınızı sakince çalışmaları yönünde teşvik ediniz. İzleyiniz ve ödüllendiriniz. Çünkü daha çok hayvan içinde çalışacaksınız ve onları bir sağım odasına doğru gütmeyeceksiniz.

Robot sağımın yapıldığı çiftliklerde sağım odalı çiftliklerdekine nazaran hayvanlar çok daha sakin ve daha güvenilirdirler (Hulsen ve Rodenburg 2012).

İneklerin Sisteme Eklenmesi

Düveler 3-5 gün içinde eğitilebilir (Sadece Yem). Düveleri sürüye “Sadece Yem” inekleri olarak ekleyiniz. Bunlara konsantre yem veriniz ve en sonunda robot kolun varlığını öğrenmeleri için meme başlarını spreyleyiniz. Buzağılamadan sonra, bunları robot sistemde (kolostrumu ayır + durula) veya iyi bir kovalı sağım makinesinde sağabilirsiniz. Düvenin robot sistemdeki ilk sağımının gözetim altında yapılması gerekir.

Daha önce robot deneyimi olanlar için gözetim gerekmez. Otomatik-öğret fonksiyonunu kullanınız. Robot ayarlarının doğru olduğundan emin olun (örneğin kolostrum sütünün ayrılması).

Dikkat! Sürüye yeni bir inek eklendiğinde, doğal verimine ulaşması zaman alacaktır. İnekleri bir gruptan diğerine geçirirken her zaman bunu göz önünde bulundurunuz. Ne kadar az değişiklik yaparsanız o kadar iyidir (Anonim, 2008).

Başlangıçtaki hayvan sayıları da önemlidir. Her robot üreticisinin önerdiği sürü büyüklükleri yine seçtiğiniz trafiğe, sağım karakteristiğine, robotun ayarlarına ve yönetim becerinize göre değişir. Hayvan önce seyreder, öğrenir, tereddüt eder ve nihayet güvende hissederek robota girer. İlk girişinde durur ve birkaç dakika bakar. Hayvana müdahaleniz olmadan girmesi için zaman tanımanız gerekir Bütün bu işleyişten dolayı robot başına birkaç saat bu işler için harcanır. Bu yüzden “başlangıç”lar tam kapasite ile olmamalıdır (Berdell 2014).

En Yaygın Hatalar

Tarımsal hasat gibi yoğun iş dönemlerinde robotu devreye alma planı yapmaktan kaçınınız. Robota güveniniz. Çok yapılan hatalardan biri robotu olan diğer çiftçilerden çok fazla müdahale olmasıdır. Robotunuz sadece bir sağım aracıdır. Çiftlik işleriyle uğraşanların çoğu teknolojiye çok fazla odaklanır ve gerçek konuyu ihmal ederler. “Gerçek konu = inekler + çiftlik yönetimi” dir. İlginizi ve enerjinizi doğru şeylere yönlendiriniz. Bırakın makine işini yapsın. Genelde kullanım kılavuzları okunmamaktadır. Robot, çiftlik yönetiminde komple bir değişim demektir. Eski yönetim rejimini uygulamayınız (yemleme, inek idaresi, sağım). Yem, her zaman mevcut olmayabiliyor (gece bile). Bir hata meydana geldiğinde veya bir ineğin uzun bir sağım aralığı olduğunda panik yapılmamalıdır. Geç kalan ineklerin tutsağı olmayınız. Onları gidip almaya devam ederseniz, sizi beklemeyi öğreneceklerdir. Hiç öğrenmeyen inekler satılmalı ya da kesime gönderilmelidir (Anonim 2008). Unutmamalıdır ki sürünüz hangi büyüklükte olursa olsun “başlangıç”larda ilk birkaç gün her zaman zor ve streslidir (Berdell 2014).

KAYNAKLAR

Anonim, 2008. DeLaval Instruction Book,VMS Best Practices,DeLaval International AB, Tumba, Sweeden.

Anonim, 2009. Lely Concep of Robotic Milking, Lely Holding S.a r.l., Maassluis, the Netherlands.

de Koning, K. 2010. Automatic milking-Common practice on dairy farms. Pages 52–67 in Proc. 1st N. Am. Conf. Precision Dairy Mgmt. and 2nd N. Am. Conf. Robotic Milking, Toronto, Canada. Wageningen Academic Publishers, Wageningen, Netherlands.

Hulsen, J. and J. Rodenburg, 2012. Robotic Milking, Future Farming. RoodBont, Vetvice, Dairy Logix, ISBN 978-90-8740-043-9 RoodBont Publishers.

Jacobs, J.A. and J.M. Seigford, 2012. Lactating dairy cows adapt quickly to being milked by an automatic milking system. Journal Dairy Science, 95:1575–15.

8Kerrisk, K., S. Garcia and J. Campbell, 2010. Mamagement Guidelines, for Pasture-based AMS farm, ISBN 978-0-9806008-0-3, Future Dairy Project, Dairy Australia.

Rodenburg, J. and H.K. House, 2007. Field observations on barn layout and design for robotic milking of dairy cows. In Proc. 6th Intl. Dairy Housing Conf., Minneapolis, MN. ASABE Publication Number 701P0507e (electronic only). Am. Soc. Agric. Biol. Eng.,St. Joseph, MI.

Berdell,P.2014. Robotic milking start up: There doesn’t have to be a story to tell,http://www.progressivedairy.com/index.php?option=com_content&view=article&id=12118:robotic-milking-startup-there-doesnt-have-to-be-a-story-to-tell&catid=51:cow-comfort&Itemid=77