Sütdünyası Dergi Türkiye'nin Süt Ürünleri ve Teknolojileri Dergisi
Çiğ sütün üretimi, toplanması ve işlenmesinde ab kriterlerinin sağlanması için süt işletmelerine ve süt toplama merkezlerine getirilen onay zorunluluğu bir yıl daha uzatıldı. Bu erteleme kararı ile 2012 yılından itibaren onay işlemleri için verilen süre üçüncü defa uzatılmış oldu.
Üçüncü kez uzatılmasına rağmen toplama merkezleri ve işletmelerin yüzde 25’i henüz onay alamadı. Onay işlemlerinde marmara ve ege en başarılı bölgeler olurken, doğu ve güneydoğu en başarısız bölgeler olarak öne çıktı.
Süt endüstrisi gıda sanayiinde üretim değeri bakımından tahıl ve nişasta mamulleri sanayinden sonra gelen en büyük alt sektör. Hayvansal gıdalarda gıda güvenliğini sağlamak için, birincil üretimden işleme tesislerine kadar tüm üretim aşamalarında özel hijyen koşullarının sağlanması gerekiyor. Süt ve süt ürünleri üretimi de bu çerçevede Hayvansal Gıdalar İçin Özel Hijyen Kuralları Yönetmeliğine tabi.
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı’nın 17 Aralık 2011 tarihinde yayınladığı “Gıda İşletmelerinin Kayıt ve Onay İşlemlerine Dair Yönetmelik” çerçevesinde başta süt olmak üzere hayvansal gıda üreten işletmelerin gıda güvenliği ve modernizasyon konusunda bir standarda kavuşturulması için onay kapsamına alındı.
Süt toplama merkezleri ve işleme tesisleri ile muhafaza şartları sıcaklık kontrolünü gerektiren hayvansal gıdaları depolayan müstakil soğuk depolar, hayvansal gıdanın yeniden ambalajlandığı müstakil işletmeler ve hayvansal gıdanın gıda işletmecilerine toptan satışının yapıldığı yerler onay kapsamında. Dondurma üretiminde işlenmemiş hayvansal gıda bileşenlerinin (çiğ süt, çiğ krema) kullanılması halinde dondurma üretimi Gıda Hijyeni Yönetmeliği ile Hayvansal Gıdalar için Özel Hijyen Yönetmeliği’nin ilgili hükümlerine tabi olup bu faaliyet onay kapsamında değerlendiriliyor.
“Onay Belgesi” alma zorunluluğu 2 bin 258 süt işletmesini ve 6 bineyakın süt toplama merkezini kapsıyor. Gıda Güvenliği Bilgi Sistemi (GGBS) kayıtlarına göre Türkiye’de 2 bin 258 süt işletmesinden bin 762’si onay / şartlı onay alırken, 496’sı henüz modernizasyon sürecini tamamlayamadığı için onay alamadı. 5 bin 943 süt toplama merkezinden ise şimdiye kadar 4 bin 551’i onay / şartlı onay almış durumda.
Onay alamayan işletmelere 31 Aralık 2015’e kadar süre verildi. Onay almadan üretim yapan işletmelere 10 bin Türk Lirası (Yeniden değerleme ile bu tutar 2015 yılında 14 bin 649 TL olarak uygulanıyor) idarî para cezası veriliyor. Ayrıca bu işletmelerin faaliyetleri durdurularak ürünlerine el konuluyor ve mülkiyetinin kamuya geçirilmesine karar veriliyor.
Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü’nün bildirdiğine göre 81 ilden sadece Artvin ve Şırnak’ta onay kapsamında süt işletmesi ve toplama merkezi bulunmuyor. Süt toplama merkezlerinin hiç onay alamadığı 21 il ise şöyle: Ağrı, Bingöl, Bitlis, Diyarbakır, Elazığ, Giresun, Hakkari, Kırşehir, Malatya, K.Maraş, Mardin, Muş, Rize, Sinop, Trabzon, Tunceli, Van, Bayburt, Batman, Yalova, Karabük. Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da toplam 14 süt toplama merkezi onay alabilirken süt üretiminin en az olduğu bölge olan Karadeniz’de onay alan süt toplama merkezi saysı 167’yi buldu.
Süt toplamada en çok onay alan illerden Balıkesir’de 613, Denizli’de 537, Burdur’da ise 451 merkez onay aldı. Sadece bu üç ildeki onaylı süt toplama merkezi sayısı bin 601. Onay sayısı bakımından süt işleme tesislerinde 178 işletme ile İstanbul ilk sırada yer alırken,135 işletme ile Balıkesir ikinci, 123 işletme ile İzmir üçüncü oldu.
İlk kez Süt Dünyası’nda yayınlanan bu veriler Türkiye’nin sütçülük haritası hakkında önemli fikirler veriyor. Tablolarda sizin de dikkatinizi çekeceği üzere, birçok ilde onay kapsamındaki süt toplama merkezi sayısının onay alanlardan daha çok olduğu dikkat çekiyor. Örneğin Amasya’da onay kapsamındaki süt toplama merkezi sayısı 10 iken, onay alan merkez sayısı bunun tam dört katı, bu durum 25 ilde geçerli. Çelişki olarak dikkat çeken bu durumu Bakanlık kaynaklarına sorduğumuzda bize şu açıklamayı yaptılar: “Onay kapsamındaki süt toplama merkezi sayısı 2012 yılına ait bir veri olduğundan, süt üretimindeki artışa paralel olarak 2012’den sonra kurulan toplama merkezleri bu sayıya dahil değil”.
Süt işletmeleri ve toplama merkezlerinin faaliyetlerini sürdürebilmeleri için 2012 yılı sonuna kada onay alınması gerekiyordu. Bu süre ilk olarak bir yıl uzatıldı. 31 Aralık 2013 itibariyle bin 225 süt işletmesi ve bin 377 süt toplama merkezi onay veya şartlı onay alabildi. Süt işletmelerinin yüzde 46’sı ve süt toplama merkezlerinin yüzde 72’si 2013 yılı sonu itibariyle onay alamadı. Bu tablo üzerine Bakanlık onay işlemlerini bir yıl daha uzatarak 31 Aralık 2014’e erteledi. 2014 yılı sonuna gelindiğinde süt işletmeleri ve toplama merkezlerinin yaklaşık yüzde 25’i hala modernizasyon sürecini tamamlayamadığından onay alamadı. Bunun üzerine Bakanlık bu süreyi son kez bir yıl daha uzatarak 31 Aralık 2015’e erteledi.
Modernizasyon ve onay prosedürleri süt ve süt ürünleri üretiminin Avrupa Birliği müktesebatına uyumlu hale getirilmesini amaçlıyor. Bakanlığın verilerine göre süt toplama merkezlerinin yüzde 77’si, işleme tesislerinin ise yüzde 78’i onay almış olsa da, bu süreç çiğ süt üretiminin yapıldığı çiftlikleri ve hayvancılık işletmelerini kapsamadıkça hijyen ve kalite bakımından hedeflenen sonucun elde edilmesi mümkün değil.
Tablo 1: Onay Kapsamındaki Süt İşletmeleri Ve Süt Toplama Merkezi Sayısı
Tablo 2: İllere Göre Onay Kapsamındaki Süt İşleme Tesisleri Ve Süt Toplama Merkezleri Sayısı
Süt ve süt ürünleri üretiminde kalite ve sürdürülebilirlik için modernizasyon yatırımları yapamadığı için onay alamayan süt toplama merkezlerine ve işletmelere maddi ve teknik destek sağlanması ile bu süreç başarıyla tamamlanabilir.
