Sütümüz Çin yolcusu

Türkiye’den 67 firma Çin’e süt ürünleri ihracat izni almak için başvurdu. Bu pazarda yer alabilmenin yolu Çin’in gıda güvenliği standartlarını yakalamaktan geçiyor.

Süt ürünleri ihracatında yıllardır belirli pazarların dışına çıkamıyoruz. En çok ihracat yaptığımız Irak, S. Arabistan ve Libya ile yaşanan problemler nedeniyle dış ticaretimiz diken üstünde seyrediyor. 2018 yılında yapılan 328 milyon dolarlık ihracatın yüzde 65’ini Orta Doğu’ya, yüzde 15’ini Afrika ülkelerine yapıyoruz. Kalan yüzde 20’lik ihracatın çoğunu sırasıyla KKTC, Pakistan, Venezuella, Bangladeş ve Rusya’ya yapıyoruz.

Süt ürünleri ihracatında en son açılımı Avrupa Birliği’ne ardından Rusya’ya yaptık. 10 süt firması AB’ye ihracat için onay almasına rağmen AB ülkelerine yapılan ihracat sembolik düzeyde. Rusya’ya ihracat izni olan firma sayısı ise 8. Rusya, ürünlerinde kalıntı tespit ettiği Aynes’in 2017’de, Sütaş’ın ise 2018’de izni askıya alındı. 2018 yılında Rusya’ya 4,9 milyon dolarlık ihracat ancak gerçekleşebildi.

Tarım ve Orman Bakanı Bekir Pakdemirli, 23 Eylül’de Dünya Süt Zirvesinin açılışında yaptığı konuşmada, “Dış piyasada Türk süt ürünlerinin bilinirliği her geçen gün artmakta, özellikle labne peynirinin dünyada Turkish Labne ismiyle tercih edilmektedir” dedi.

Orta Doğu’ya yapılan ihracatı, Uzak Doğu pazarına yaymayı hedeflediklerini söyleyen Pakdemirli, bu kapsamda Çin’e süt ihracatı yapmak amacıyla, Veteriner Sağlık Sertifikası üzerinde anlaşmayı sağladıklarını açıkladı. 67 adet işletmenin Çin’in gıda güvenliği sistemi CIFER’e kaydının yapıldığı bilgisini veren Pakdemirli, “Çin tarafının onaylamasını takiben, düşük riskli süt ürünleri için ihracat başlayacak” dedi.

Pakdemirli konuşmasında, süt tozu için ne kadar da “düşük riskli süt ürünleri” tabiri kullansa da Çin’de süt tozuna yönelik risk algısı oldukça çok yüksek. 2008 yılında Çinli bazı süt firmaları tarafından üretilen süt ve bebek mamaları melamin içerdikleri için çocukların ölümüne yol açmıştı. Ülkeyi şok eden bu skandal halkın yerel süt ürünlerine güvenini büyük ölçüde zayıflattı. Çin süt endüstrisi, 11 yıl önce yaşanan bu skandalın ardından kaybettiği güveni yeniden kazanmak için çalışıyor. Bu da hükümetin kalite kontrollerde çok sıkı uygulamalarını beraberinde getiriyor.

GIDA GÜVENLİĞİ İLE İLGİLİ HASSASİYET ÇOK YÜKSEK

Çin’in en büyük süt firmalarından Mengniu’nun CEO’su Lu Minfang, “Bugün, Çin süt endüstrisinde uygulanan kalite standartları, dünyadaki en yüksek seviyedir” diye ifade ediyor gelinen noktayı. Çin’de süt ürünleri tüketime sunulmadan önce Avrupa ve ABD’den üç kat daha fazla teste tabi tutuluyor. Sıkı kalite kontrol sistemi, ineklerin nasıl beslendiğinden sütün nasıl toplandığına, işlemeden paketlemeye tüm tedarik zincirini kapsıyor.

Dünyanın en büyük 10 süt şirketinden biri olan Çinli Mengniu’nun CEO’sunun China Daily gazetesine verdiği demecinde dile getirdiği gibi, Çin süt endüstrisinin en büyük sorunu ürün kalitesinden ziyade tüketici güvenini yeniden inşa etmek. Son 10 yılda Çin süt endüstrisinde gıda güvenliği ile ilgili olaylar sıkça yaşandığından Çin halkı yerel süt ürünlerine güven duymuyor. Bu da süt ürünleri ithalatının artmasına yol açıyor.

2018’de Çin dünya süt ürünleri ithalatının yüzde 12,3’ünü gerçekleştirdi. Çin süt ürünleri ithalat miktarı önceki yıla göre 7,8 artarak 2,74 milyon tona, ithalat değeri ise yüzde 14,80 artışla 3,4 milyar ABD dolarına ulaştı. Çin’in ithal ettiği süt ürünleri arasında süt tozu, peyniraltı suyu tozu, içme sütü ve peynir ağırlıkta. 2018 yılı verilerine göre, süt tozu ithalatı, Çin’in süt ürünleri ithalatının yaklaşık yüzde 70’ine karşılık geliyor.

Süt ürünleri ithalatındaki artış Çin’in yerel süt üreticilerini olumsuz etkilediğinden Çin hükümeti süt ürünleri ithalatında kısıtlayıcı bazı politikalar uygulamaya başladı. Çin Gıda ve İlaç İdaresi bebek maması süt tozu ithalatını kısıtlamak için, 1 Ocak 2018’de Çin’de tescil edilmemiş ürünlerin ülkede satışını yasakladı ve ülkede piyasaya sürülen ithal bebek mamalarına tescil belgesi alma zorunluluğu getirdi.

14 Mart 2018’de başlayan bir başka uygulamaya göre de ithal edilen bebek maması süt tozu üreticilerin kaydının 4 yıl sonra yenilemesi gerekiyor. Bu politikaların, Çin pazarındaki 2 binden fazla ithal bebek maması firmasının yüzde 80’ini pazardan uzaklaştırması bekleniyor.

ÇİN SÜT ÜRÜNLERİ PAZARI İTHALATLA BÜYÜYOR

Araştırmalara göre, Çin pazarı küresel süt üreticileri için büyük fırsatlar sunuyor. Çinlilerin gelirleri arttıkça süt ürünlerine yönelik talep artıyor. Yerli üreticilere yönelik güven kaybı ülkede süt ürünleri üretimini olumsuz etkilediğinden, süt ürünlerinin yıllık ithalat hacmi ve ithalat değeri artmaya devam ediyor. Bazı Çinli süt üreticileri, Çin’e süt ürünleri ihraç etmek için denizaşırı ülkelerde süt işletmeleri satın alıyorlar.

Türkiye Çin’in kapısını yeni çaldı

Çin pazarından daha çok pay almak isteyen AB süt kotalarını kaldırdı, Yeni Zelanda serbest ticaret anlaşması imzaladı. ABD, Kanada, Arjantin ve Brezilya Çin’le çeşitli işbirliği fırsatlarını değerlendiriyor. Çin süt pazarı paylaşılırken biz hala akreditasyon çalışmalarını bile hayata geçirebilmiş değiliz.

2015 yılında Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanı Kutbettin Arzu ile Çin Dışişleri Bakanı Wang Yi Antalya’da ‘Türkiye’den Çin’e İhraç Edilecek Süt Ürünleri İçin Veterinerlik ve Sağlık Şartları Konusunda Protokol’ imzalamışlardı.

Bu protokol ile Çin’e yapılacak ihracat için atılan ilk adımdan 4 yıl sonra 67 işletmenin Çin’e ihracat izni için CIFER sisteminde kayıt oluşturuldu. Türkiye’nin çok geç kaldığı bu pazarda yer alabilmesi için elini daha çabuk tutması gerekiyor.

TABLO: ÇİN’İN SÜT ÜRÜNLERİ ÜRETİMİ VE DIŞ TİCARETİ – 2017 (1.000 ton)

Kaynak: IDF 2018 Dünya Süt Zirvesi Raporu