Diyabetli bireyler için farklı tatlandırıcıların dondurmada kullanımı

Bu çalışmada sağlıklı, lezzetli ve fonksiyonel bir ürün olması amacıyla stevia ve inülin olmak üzere iki farklı tatlandırıcı kullanılarak dondurma çeşitleri üretilmiş ve diyabetli bireylerin rahatlıkla tüketebilmesi amaçlanmıştır. Farklı tatlandırıcılar ve şeker kullanılarak üretilmiş dondurmalar depolanarak; 1., 7., 15. ve 30. günlerde kimyasal, fiziksel ve duyusal analizleri belirlenmiştir.

İki farklı tatlandırıcı kullanılarak üretilen dondurma örnekleri ile kontrol grubu dondurma örneklerinin kimyasal analiz sonuçları arasında istatistiksel olarak farklılık belirlenmemiştir. Farklı tatlandırıcılar kullanılarak üretilen dondurma örneklerinde parlaklık ve renk değerlerinin kontrol grubuna göre daha düşük olduğu belirlenmiştir.

İnülin kullanılarak üretilen dondurma örneğinin, stevia kullanılarak üretilen dondurma örneğine göre daha yüksek viskoziteye sahip olduğu tespit edilmiştir. Duyusal analiz sonuçlarına göre farklı tatlandırıcılar kullanılarak üretilen dondurma örnekleri arasında stevia kullanılarak üretilen dondurma örneğinin tekstürel yapı olarak daha zayıf olduğu belirlenmiş, tat olarak inülin tercih edilmiştir.

Diyabet hastaları için stevia ve inülin tatlandırıcılarının kullanımı dondurma üretimine alternatif olabileceği düşünülmüştür. Ancak ürün niteliğini daha iyileştirmek için üretim prosesinin ve kullanım oranlarının üzerinde çalışmalar sürdürülmelidir.

Anahtar Kelimeler: Dondurma, Diyabet, Stevia, İnülin

Rahime Özdemir, Ayten Gülmez, Zeynep Özgen, Şeyma Ulutürk, Tuğba Kök Taş*
*Süleyman Demirel Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Gıda Mühendisliği Bölümü, 32200, Isparta

ABSTRACT

In this research, ice cream types were produced by using stevia and inulin which are healhty delicious and functional sweeteners. The purpuse of the research was to make an ice cream that diabetic patients can eat without fear. These ice cream types were stored and their chemical, phyisical and sensory properties were analized on 1st 7th, 15th and 30th days. According to results, there were no statisticaly significant difference between the samples of ice creams including sweeteners and samples of ice creams in control group. In addition, ice creams with sweeteners had lower brigtness and color values as compared to ice creams in the control group. Moreover, sample of ice creams produced by using inulin had higher viscosity than samples including stevia. The textural properties of ice creams with stevia was weaker than that of other ice creams produced by using different sweetener. The taste of ice creams with inulin was more prefered than the taste of others.

To conclude, stevia and inulin can be alternatively used in ice cream production for diabetic patients. Further studies on production process and usage percentage of sweeteners should be conducted to make product quality better.

Keywords: Ice cream, Diabetes, Stevia, Inulin

GİRİŞ

Günümüzde beslenme alışkanlıkları hızla değişmekte, karbonhidrat tüketiminin ve dengesiz beslenmenin artmasıyla insanlarda diyabet hastalığı (Diabetes melitus) çok yaygın görülmektedir.

Diabetes melitus; beta hücrelerinden salgılanan insülinin miktarında azalma ya da periferik dokuda insüline duyarsızlık şeklinde ortaya çıkan ve meydana gelen komplikasyonlarla olumsuz sonuçlara sebep olup, yaşam süresi ve kalitesini etkileyen kronik hiperglisemik bir grup metabolizma hastalığıdır. Bu durum farklı nedenlerden kaynaklanabilir. İnsülinin eksikliği sonucunda; karbonhidrat, protein ve yağ metabolizması etkilenmekte ve su elektrolit dengesinde belirgin bozukluklar görülmektedir. Bu tip metabolik bozuklukların oluşturduğu komplikasyonlar nedeniyle organlarda fonksiyonel ve yapısal hasarlar oluşabilmektedir (Turhan, 2007).

Obezitenin yaygınlaşması ile diyabet hastalığına yakalanma riski de giderek artmaktadır. 2000 yılında 151 milyon olan dünyadaki diyabetli hasta sayısının 2025 yılında yaklaşık olarak 300 milyona kadar çıkacağı tahmin edilmektedir (Turhan, 2007; Şengöz, 2009). Türkiye’de diyabetin prevelansı oldukça yaygındır. Türkiye Diyabet Epidemiolojisi (TURDEP)’nin 2002 yılında yaptığı çalışma sonuçlarına göre diyabet hastalığı yaygınlık oranı %7.2’dir (Satman vd. 2002). Yapılan çalışmalarda Türkiye’de her yaştan insanda diyabetin görülme oranı %2 olarak tahmin edilmektedir (Gökmen Özel, 2010; Malek, 2010; Turhan, 2007).

Diabetes mellitus tedavisinde ilaçların yanı sıra fiziksel aktivite ve diyet önemli bir yer tutmaktadır. Diyabet hastaları yaşamlarıboyunca kan şekerini kontrol altında tutabilmek için beslenme alışkanlıklarını ve yaşam tarzlarını düzenlemek zorundadır (Üstünsoy Çobanoğlu, 2008). Diyabet hastaları için uygulanan diyetin amacı kan şekerini normale yakın tutmaktır.

Dondurma; her yaştaki insanın severek tükettiği, besin içeriği yüksek, kremimsi ve çeşitli meyveler de kullanılarak üretilebilen sağlıklı bir tatlı çeşididir. Dondurma; süt, krema, tatlandırıcılar, stabilizatör, emülgatör, bazı vitamin ve minerallerden oluşmaktadır (Marshall ve Arbuckle 1996, Gürsel ve Karacabey 1998). Diyabet hastaları tarafından sınırlı tüketiminin nedeni; yüksek şeker içeriğidir (Tekinşen, 2000).

Günümüzde sağlığa olumlu yönde katkı sağlayan ve tamamen doğal alternatif tatlandırıcılar şeker yerine kullanılmaktadır (İnanç ve Çınar, 2009; Kızılaslan, 2017). Akağaç şurubu, bal, hindistan cevizi palmiyesi, monk meyvesi özütü, hurma şekeri, esmer veya kamış şekeri, stevia bunlardan bazılarıdır (Kızılaslan, 2017).

Stevia rebaudiana (Şeker Bitkisi), Paraguay ve Brezilya’da yetişen Chrysanthemum ailesinden olan, yüzyıllardan beri tatlandırıcı ve tedavi edici özellikleri nedeniyle kullanılan yabani, küçük bir çalı türüdür (İnanç ve Çınar, 2009; Kırmacı, Kuşcu ve Atasoy, 2014). Nemli ortamları seven, 60-90 cm boyunda, ortalama 25°C’de ve bazı türleri 2300-2900 m yüksekliklerde yetişebilen bir bitki türüdür. Stevia rebaudiana’nın anavatanı Güney Amerika’dır. Paraguay, Brezilya, Kolombiya, Meksika, Uruguay, Guatemala, Peru, Japonya, Güney Kore, Kaliforniya ve İngiltere’de de yetiştirilmektedir (İnanç ve Çınar, 2009). Bu bitkiden elde edilen özütün, kan şekerini düzenleyici etkisinin olduğu kabul edilmektedir. Stevia’nın diyabet tedavisinde insülin duyarlılığını ve hatta salınımını arttırıcı etkisinin olduğu bazı araştırmalarda belirtilmektedir (Kızılaslan, 2017).

Stevia tatlılık derecesinin, sakaroza göre 250 kat daha fazla tatlı olan, ısı ve pH stabilitesi yüksek, pişirmeye dayanıklı, ağızda diğer tatlandırıcılar gibi metalimsi bir tat bırakmayan doğal bir tatlandırıcıdır (İnanç ve Çınar, 2009; Kızılaslan, 2017). Stevia ekstraktlarının insan sağlığı üzerine olumlu etki yaptığı düşünülmektedir.

Bazı araştırmacılara göre anti-hipertansiyon, anti-hiperglisemik ve anti-human rotavirus hastalıklarınını tedavisine katkı sağladığı bildirilmiştir (Das vd, 1992; Lee vd, 2001). Tadhani vd., (2007) yaptıkları çalışmada stevia yaprakları ve stevia kullanılarak üretilen bir ürünün kuvvetli bir anti-oksidant özelliği olduğu belirlenmiştir. Stevioside’in toksikolojisi üzerine yapılan çalışmalarda stevioside’in mutajenik veya kanserojenik bir etkiye sahip olabileceği ile ilgili bir bulguya rastlanmamıştır (İnanç ve Çınar, 2009). Gregersen vd., (2004)’nın yaptığı, stevioside’in kan şekeri üzerine akut etkisinin araştırıldığı bir çalışmada stevioside, placebo ile karşılaştırıldığında daha düşük postprandial glikoz değerlerine neden olmuştur.

İnülin (Raftiline, Früitafit, Fibruline); karahindiba kökünden sıcak su ile ekstraksiyonu sonucunda elde edilir. Fruktooligosakkarit olarak sınıflandırılabilir ve 30.000 den fazla bitkide bulunabilir. İnulinin düşük kalorili yağ ikamesi olarak kullanımı diğer yağ ikame maddelerine göre daha yenidir. Vücutta kalın bağırsağa kadar sindirilmez, kalın bağırsakta bakteriler tarafından fermente edilir. Suda çözünür ve 1.2 kcal/g enerji sağlamaktadır. Barsak florası üzerinde prebiyotik özelliğinden dolayı olumlu etkisi bulunmaktadır (Figueira vd., 2003).

Bu çalışmamızın amacı, dondurma üretiminde şeker yerine alternatif farklı tatlandırıcılar kullanarak ve kalite kriterlerini koruyarak sağlıklı, lezzetli ve fonksiyonel bir ürün üretmektir. Farklı tatlandırıcılar kullanılarak üretilen dondurma örneklerinin kimyasal, fiziksel ve duyusal özelliklerini belirlemektir.

MATERYAL VE YÖNTEMLER

Materyal

Dondurma üretiminde miks içeriği için süt (Ünsüt, Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta), krema (Ünsüt, Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta), süt tozu (Enka, Konya), stabilizatöremülgatör (Maysa, İstanbul), stevia tatlandırıcıları (Medikalal, İstanbul) ve inülin (Dora Dış Ticaret, İstanbul) kullanılmıştır. Dondurma üretimleri Ünsüt firması tarafından sağlanan dondurma makinesi (Gram Equipment A/S, Danimarka) ile Süleyman Demirel Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Gıda Mühendisliği Bölümünde yapılmıştır.

Yöntem

Dondurma Mikslerinin Hazırlanması

Tüm miks grupları için; çiğ süt (yağ oranı %5; toplam kuru madde oranı %12), toplam kuru madde oranı %16 olacak şekilde standardize edilmiştir. Kontrol grubu miksi (IC-P) 90°C’ de 15 dakika pastörize edilmiş ardından 35°C ‘ye soğutulmuştur. Pastörize edilen süte toplam hacim üzerinden %5 krema, %18 şeker, %0.6 stabilizatör ve emülgatör karışımı ile %0.2 vanilya eklenerek üretilmiştir.

Farklı tatlandırıcılar kullanılarak hazırlanan miksler standardize edilen süt karışımı 45°C’de homojenize edilmiş, toplam hacim üzerinden %5 krema, %0.6 emülgatör ve stabilizatör karışımı ile %0.2 oranında vanilya ile tatlandırıcı olarak %4 stevia kullanımı (IC-S) ve %9 inülin (IC-I) eklenerek hazırlanmıştır.

Farklı tatlandırıcı ve şeker kullanılarak üretilen dondurma miksleri dondurma makinesinde (Gram Equipment A/S, Danimarka) -10°C’de dondurulmuştur. Dondurma örnekleri -18°C’de 1., 7., 15. ve 30. günlerde analiz edilmek üzere depolanmıştır. Stevia ve inülin oranları daha önceden ön denemeler yapılarak tespit edilmiştir.

Mikrobiyolojik Analizler

Dondurma örneklerinin üretim hijyenini kontrol amacıyla Violet Red Bile Agar (VRBA) (Merck) kullanılarak yayma kültür yöntemi ile ekim yapılmıştır.

Kimyasal ve Fiziksel Analizler

Dondurma örneklerinde; % yağ oranları Gerber yöntemi (AOAC, 1996) ile gerber santrifüjü (Funke Gerber, Almanya) kullanılarak, kuru madde cihazı (Shimadzu, ABD) ile toplam kuru madde tayini % olarak (Kurt, 1990), pH değeri pH metre (Beckman Zeromatic, ABD) , % laktik asit cinsinden titrasyon asitliği (Yöney, 1968), suda çözünür kuru madde tayini Hanna Refractometer (HI 96801) ile kimyasal analizleri yapılmıştır.

Dondurma örneklerinde renk tayini (Minolta, A.B.D.) renk tayin cihazı kullanılarak L*, a*, b* değerleri belirlenmiştir. Tüm dondurma mikslerini reolojik özellikleri bakımından karşılaştırmak amacıyla Brookfield DV-II Pro LV model viskozimetre (Brookfield Engineering Laboratories Inc., A.B.D.) DV-4 nolu spindle uç kullanılmıştır. Hazırlanan miks örnekleri bir gün süreyle 4oC’ de depolandıktan sonra alüminyum küvetlere 7±0.5 ml alınmış, DV-4 spindle daldırılarak ölçümler yapılmıştır. Viskozite ölçümü için örnekler 3-100 RPM aralığında, 8 farklı RPM’de vikozite değerleri tespit edilmiştir. Elde edilen viskozite ve kayma gerilmesi değerleri ile reolojik özelliği ve örnekler arasında değişim belirlenmiştir.

Erime testi, Abd El-Rahman vd., (1997); Prindivelle vd., (1999) dondurma örneklerinin ilk damlama süreleri tespit edildikten sonra 20°C’de tamamen erimeye bırakılmıştır. Dondurmalar tamamen eridikten sonra geçen süre (dk) kaydedilmiştir.

Duyusal Analizler

Üretimi gerçekleştirilen dondurma örnekleri süt ve süt ürünleri konusunda uzman 12 kişilik panelist grubu tarafından duyusal değerlendirilmesi yapılmıştır. Değerlendirmede TSE dondurma standardı esas alınmıştır. Dondurmalar; renk ve görünüş, yapı, koku, tat, yağ hissi ve erime hızı kriterleri altında 7 puanlık skala ile değerlendirilmek üzere 1., 7., 15. ve 30. günlerde panelistlere sunulmuştur. Araştırma üç defa tekrarlanmıştır.

Çizelge 1. Dondurma örneklerinin kimyasal analiz sonuçları

 GünIC-SIC-IIC-P
Yağ (%)14.65.05.1
(%) Kuru Madde120.530.035.0
 16.746.646.67
     pH  76.486.556.47
156.676.476.46
306.726.436.51
 

     Brix

 

 118.727.6531.6
718.627.0530.4
1518.5528.531.7
3018.5529.1 33.05

Çizelge 2. Dondurma örneklerinin renk analiz sonuçları

Renk IC-SIC-IIC-P
L *78.05883.50286.45
a *-2.045-2.145-2.218
b *5.9067.6037.230

Çizelge 3. Kontrol grubu, stevia ve inülin ilave edilmiş dondurma örneklerine ait % erime oranları (15-75 dakika)

Örnekler1530456075
IC-P0,58±0,404,67±0,9418,06±1,4532,07±1,6442,57±1,54
IC-S1,22±0,654,45±1,1714,91±2,9429,43±3,2739,365±2,45
IC-I1,36±1,027,62±2,4422,34±4,6835,77±4,3062,51±13,1

ARAŞTIRMA BULGULARI VE TARTIŞMA

Mikrobiyolojik Analiz Sonuçları

Dondurma örneklerinin VRBA ekimi sonucunda koliform bakteri grubuna rastlanmamıştır.

Dondurma Örneklerinin Kimyasal ve Fiziksel Analiz Sonuçları

Dondurma örneklerinin yağ, kuru madde, pH ve brix değerleri Çizelge 1.’ de verilmiştir. Elde edilen sonuçlara göre dondurma örneklerinde yağ ve kuru madde standardizasyonu sağlandığı görülmektedir. Örneklerin yağ yüzdeleri 4.6-5.1; kuru madde yüzde değerleri ise 20.5-35 arasında değişmekte olduğu belirlenmiştir. İnülin ilave edilmiş dondurma örneğinin kuru madde içeriği stevia tatlandırıcısı ilave edilmiş örneklerden daha fazla olduğu belirlenmiştir.

Çizelge 1.’de tüm dondurma örneklerinin pH değerleri 6.46- 6.74 arasında değişmektedir. Suda çözünür kuru madde içeriği şeker kullanılarak üretilen dondurma örnekleri ile inülin kullanılarak üretilen dondurma örnekleri değerleri paralellik göstermekte ve stevia kullanılarak üretilen dondurma örnek değerleri 18.55- 18.70 arasında değişmektedir.

Dondurma örneklerinin renk analiz sonuçları Çizelge 2.’de verilmiştir. Stevia ile tatlandırılan dondurma örneklerinin diğer örneklere göre daha koyu olduğu gözlenmiş ve dondurmanın L*, a*, b* değeri; kontrol grubu ve inülin örneği arasında paralellik gösterdiği belirlenmiştir. Bu sonuçlar panelistler tarafından ifade edilmiştir.

Şekil 1.’de dondurma örneklerinde kayma hızına göre görünüş viskozite değerleri verilmiştir. Viskozite değerlerinin günlere göre değişmediği ve farklı tatlandırıcıların dondurma mikslerinde istatistiksel olarak farklılık oluşturmadığı belirlenmiştir. Tüm dondurma mikslerinin reolojik özelliği pseudöplastik davranış gösterdiği tespit edilmiştir.

Dondurmaların toplam kuru madde içeriğinin, erime oranlarını etkilediği; kuru madde ve özellikle proteince zengin sütlerde erime sürelerinin daha uzun olduğu belirtilmiştir (Öztürk, 1969; Yöney, 1973).

Yüzde erime oranı; dondurmanın ısı şokuna dayanıklılığını gösteren en önemli faktörlerden biridir. Sıcaklık değişimlerinden en fazla etkilenen özellik olarak bilinen erime özelliği aynı zamanda üretilen dondurmaların nakliyesi ve depolanması sırasında dondurmanın dayanaklılığının bir ölçüsü olarak göz önünde bulundurulmaktadır (Kırmacı, Kuşcu ve Atasoy, 2014).

Farklı tatlandırıcılar kullanılarak üretilen dondurmalardan en yüksek % erime oranı inülin tatlandırıcı kullanılan örnek olduğu tespit edilmiştir. Çizelge 3’te saptanan % erime sonuçları verilmiştir.

Duyusal değerlendirme sonuçlarına göre stevia ve inülin kullanılan dondurma örnekleri renk ve görünüş, kitle ve yapı, koku, tat, yağ hissi ve erime hızı kriterleri ile değerlendirilmiştir. Tatlandırıcı kullanılan örnekler arasında tüm kriterlerde inülin tatlandırıcılı dondurma örneklerin daha yüksek puanlar aldığı tespit edilmiştir. Stevia örneğinin yapı değerlendirilmesinde düşük puan aldığı belirlenmiştir, erime süresi ve diğer kimyasal analiz bulgularında da düşük olduğu görülmüştür. Dondurma örneklerinin duyusal analiz sonuçları aşağıda Şekil 2’de verilmiştir.

SONUÇLAR

Sonuç olarak diyabet hastalarının beslenmelerinde şeker tüketimini azaltmak için uygulanan diyet programlarında, tatlandırıcı olarak stevia ve inülin tercih edilebilir. Dondurma herkesin çok sevdiği bir ürün olması ve diyabet hastalarının da bunu kısıtlı tüketmesi nedeniyle dondurma üretiminde şeker yerine tatlandırıcıların alternatif olarak kullanılabileceği düşünülmektedir. Böylece diyabetik bireylere yönelik ürünler artırılarak, diyabetik kişilerin yaşam kalitelerinin olumlu yönde etkileneceği tahmin edilmektedir.

Bu iki tatlandırıcının dondurma üretim proseslerinde ekstra bir maliyeti olmadığından ürünün endüstriyel olarak üretimi mümkündür. Ancak ürün niteliğini daha iyileştirmek için üretim prosesinin ve kullanım oranlarının üzerinde çalışmalar sürdürülebilir.

KAYNAKÇA

1. Abd El-Rahman, A.M., Madkor, S.A., Ibrahim, F.S., Kilara, A., 1997. Physical Characteristics of Frozen Desserts Made with Cream, Anhydrous Milk Fat, or Milk Fat Fractions. Journal Dairy Science, 80:1926-1935.Arbuckle, W.S. 1984. Ice cream. The Avi Publishing Company Inc. Third Ed., 517, Westport, Connecticut.

2. Association of Official Analytical Chemists (AOAC). Official Methods of Analysis, Washington DC, USA, 1996.

3. Das S, Das AK, Murphy RA, Punwani IC, Nasution MP, Kinghorn AD. 1992. Evaluation of the cariogenic potential of the intense natural sweeteners stevioside and rebaudioside A. Caries Res, 26:363-366.

4. Figueira, G. M., Jin Park, K., Brod, F.B., Honório, S.L., 2003. Evaluation of desorption isotherms, drying rates and inulin concentration of chicory roots (Cichorium intybus L.) with and without enzymatic inactivation, Journal of Food Engineering, 63(3), 273-280.

5. Gökmen Özel, H., 2010.Tip 1 Diabetes Mellitus Ve Beslenme. MİSED. Sayı 23-24, 1s.

6. Gregersen S, Jeppesen PB, Holst JJ, Hermansen K, 2004. Antihyperglycemic effects of stevioside in type 2 diabetic subjects. Metabolism. Jan;53 (1):73-6.

7. Gürsel, A. ve Karacabey, A. 1998. Dondurma teknolojisine ilişkin hesaplamalar, reçeteler ve kalite kontrol testleri. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları No:1498 , Süt Teknolojisi Bölümü. Ankara Üniversitesi Basımevi, 172, Ankara.

8. İnanç, A.L., Çınar, İ., 2009. Alternatif Doğal Tatlandırıcı: Stevya. Gıda Dergisi, 34(6): 411-415s.

9. Kırmacı, H.A.; Kuşcu, H.; Atasoy, F., 2014. Farklı Oranlarda Prebiyotik Lif İçeren Stevia Özü İlavesinin Probiyotik Dondurmanın Kalite Özellikleri Etkisi. Harran Tarım ve Gıda Bilimleri Dergisi. 18 (3), 48-59s.

10. Kızılaslan, N., 2017. Tatlandırıcılar ve Metabolizma Hastalıklarıyla İlişkisi. Türk Tarım – Gıda Bilim ve Teknoloji Dergisi. 5(2), 191-198s.

11. Kurt, A., 1990. Süt ve Mamülleri Muayene ve Aanliz Metodları Rehberi. 4. Baskı. Atatürk Üni. Yayınları: 252/D. Ziraat Fakültesi Yayınları:18.

12. Lee CN, Wong K, Liu J, Chen Y, Chen J, Chan P. 2001. Inhibitory effect of stevioside on calcium influx to produce anti-hypertension. Planta Medica, 67:796-799.

13. Malek, M., 2010. Tıp 2 Diyabetli Hastalara Verilen Beslenme Eğitiminin Beslenme Bilgi Ve Alışkanlıkları Üzerine Etkisinin İncelenmesi. Ev Ekonomisi (Beslenme Bilimleri) Anabilim Dalı, Doktora Tezi. 2s, Ankara.

14. Marshall, RT., Arbuckle, W.S.1996. Ice cream.Chapman & Hall,Dept. BC, 115 Fifth Avenue, NY 100003.Fifth Ed.ISBN 0-412- 99491-7, 349,New York.

15. Öztürk, A., 1969. Ankara ‘da İşlenen Dondurmaların Yapılışı ve Genel Özellikleri Üzerinde Araştırmalar. A. Ü. Ziraat Fak. Yay. No: 341, A. Ü. Basımevi, Ankara, 95s.

16. Prindiville, E.A., Marshall, R.T., Heymann, H., 1999. Effect of Milk Fat on the Sensory Properties of Chocolate Ice Cream. Journal of Dairy Science, 82:1425- 1432.

17. Satman, I., Yılmaz, T., Sengül, A., Salman, S., Salman, F., Uygur, S., Bastar, I., Tütüncü, Y., Sargın, M., Dinççağ, N., Karşıdağ, K., Kalaca, S., Özcan, C. And King, H. 2002. Populationbased study of diabetes ve risk characteristics in Turkey: results of the Turkish diabetes epidemiology study (TURDEP). Diyabetes Care, 25 (9);1551-6.

18. Şengöz, T., 2009. Tip 1 Diabetes Mellituslu Hastalarda Görülen Tiroid Hastalıkları. T.C. Sağlık Bakanlığı Haseki Eğitim Ve Araştırma Hastanesi Aile Hekimliği Uzmanlık Tezi. Sayfa 8. İstanbul.

19. Tadhani MB, Patel VH, Subhash R. 2007. In vitro antioxidant activities of stevia rebaudiana leaves and callus. J Food Compos Anal, 20(2007):323-329.

20. Tekinşen, O.C., 2000. Süt Ürünleri Teknolojisi. 3.Baskı. Selçuk Üniversitesi Basımevi, Konya, 329s.

21. Turhan, H., 2007. Tip 2 Diabetes Mellitus’lu Hastalarda Tedavi Şekline Ve Hastalık Süresine Göre Depresyon Ve Anksiyete. T.C. Sağlık Bakanlığı Taksim Eğitim Ve Araştırma Hastanesi Aile Hekimliği, Uzmanlık Tezi, 4s, İstanbul.

22. Üstünsoy Çobanoğlu, Z.S., 2008. Tip 1 ve Tip 2 Diyabetes Mellitus Hastalarında Yeme Bozuklukları ve Bozulmuş Yeme Davranışı. Düşünen Adam Dergisi. 21(1-4):24-31s.

23. Yöney, Z., 1968. Dondurma Teknolojisi. A.Ü. Ziraat Fakültesi Yayınları 360, A.Ü. Basımevi, Ankara, 110s. 24. Yöney, Z., 1973. Süt Kimyası. A. Ü. Ziraat Fak. Yay. No: 530, A. Ü. Basımevi, 264s.

 

>> Süt Dünyası

2006 yılından beri yayınını sürdüren tarafsız ve bağımsız medya kuruluşudur. Süt Dünyası Dergisi kurulduğu günden bu yana ilkelerinden taviz vermeden yayıncılık faaliyetine devam ediyor. Süt Dünyası Dergisi Haber Merkezi tarafından hazırlanan her türlü içerik "Süt Dünyası" imzası ile yayınlanmaktadır.

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Bu site, istenmeyenleri azaltmak için Akismet kullanıyor. Yorum verilerinizin nasıl işlendiği hakkında daha fazla bilgi edinin.