Robot sağım sistemli çiftliklerde besleme stratejisi

Süt Dünyası 3 Nisan 2015 Bilimsel Bir yorum yap 1,419 Görüntüleme

Bir ineğin bedeninin en büyük bölümü midesidir. Retikulumla birlikte 150-200 litre toplam hacme sahiptir. Bu sindirim sisteminde milyarlarca mikro organizma bulunmaktadır. Bu mikroorganizmalar yem içindeki besinlerin sindirilmesinde ineğe yardım ederler. İneği beslemek demek onun rumenindeki bakteriyi beslemek demektir. Hayvanın gün içinde daha fazla sayıda beslenmesi hayvanı aktif tutar. Aktif hayvanlar da daha fazla yem yer, su içer ve sonrasında da dinlenmek için uzanır.

Halil Ünal, Hasan Kuraloğlu (Uludağ Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Biyosistem Mühendisliği Bölümü, Tarımsal Makina Sistemleri Anabilim Dalı, Bursa), Abdullah Ercan (Şahdem Hayvancılık A.Ş. Bandırma, Balıkesir)

GİRİŞ

Günümüz süt ineklerinin genetik potansiyeli eskisine göre oldukça yüksektir. Bu potansiyeli arttırma yönünde çalışmalar ise hala devam etmektedir. Genotipi geliştirilen hayvanların fenotip ihtiyaçları da karşılanmalıdır. Bu da fiziki çevre ve besleme gereksinimlerinin sağlanması demektir. Üretilen süt miktarının ineğe verilen yem miktarı ve kalitesine bağlı olduğu bilinen bir gerçektir. Besleme ile süt bileşimini etkilemek de mümkündür. İnek normalde erken laktasyon döneminde besin sıkıntısı yaşmaktadır. Yem ve kuru madde alımını en üst düzeye çıkarmak için ineği dengeli bir diyetle beslemek önemlidir. Dengesiz beslenme süt verimi üzerinde olumsuz bir etkiye sahiptir. Bu da metabolik bozukluklar ve kilo kaybı riskini artırır. Sağlıklı, yeterli beslenen inekler de kuru dönemden pik döneme kolay geçiş yaparlar.

Besleme bir süt sığırı çiftliğinde hem işçilik süreleri hem de çiftlik maliyetleri bakımından oldukça fazla oranda yer tutar (Şekil 1). Bu nedenle her çiftlik karlılık için, kendi yemleme stratejisini oluşturarak giderler kaleminde en yüksek dilim olan beslemeyi kontrol altına almak zorundadır.

Şekil 1. Bir çiftliğin ortalama giderleri

ROBOT SAĞIM ÇİFTLİĞİNDEKİ BESLEME FAKTÖRLERİ

Robot sağım sistemlerinde yem; sadece hayvanın beslenme ihtiyaçlarını karşılayarak ürün olarak sütü almak için kullanılmaz. Yem, aynı zamanda hayvan trafiğini yönlendirirken hayvana verilen ödüldür. Yani yem, sağlık yönüyle birlikte hayvanın robota ziyaret sıklığını arttırıcı yönde motivasyonu için de kullanılır. Hayvan robotta kendini güvende hissetmeli ve lezzetli konsantre yemle beslenmelidir.

Çiftliğinizdeki teknoloji düzeyi ne olursa olsun yemleme bölümündeki konfor yem yönetimi açısından önemlidir. Çünkü rahat inekler yemleme tablasına daha sık giderler. Tüm besleme alanları ineği yağmur, kar ve güneşten korumak ve aynı zamanda besleme tablasının ömrünü uzatmak açısından üstü kapalı gölgelikli olmalıdır. Sıcak havalarda kuru madde alımı düştüğünden beslenme alanı yakınındaki serinletme fanları ısı stresini alarak kuru madde alımını koruyacaktır. Hayvanın yem hattı tarafında ayakta kaldığı alanlar kauçuk ile kaplanabilir. Bu ayak ve bacaklarda bir yastık vazifesi görerek daha uzun süre ayakta rahatça kalmalarına yardımcı olacaktır.

Bir robot çiftliğinde TMR (Total Mix Ration-karma yem) yem tablasında, konsantre yem ise robotta ve/veya konsantre yem istasyonlarında verilir.

YEM TABLASI VE TMR (KARMA YEM)

Kaba yem ve su, hayvanlar için kolayca erişilebilir olmalıdır. İçgüdüsel olarak sürü psikolojisiyle hareket eden hayvanların kaba yemi de birlikte yemeleri şarttır. Bu yüzden bu iş için yeterli yer ve zamana sahip olmalıdırlar. Bir diğer dikkate değer konu; inekler hiyerarşik bir yapıda yan yana beslenirler. Robot sistemli ahırlarda beslenme işlemi vardiyalı şekilde yapılmalıdır. Çünkü hep birlikte yeme içme olamayacaktır. Normal serbest ahırlarla robotun uygulandığı ahırlar karşılaştırıldığında, robotta daha az yeme alanı gereksinimi vardır. Mecburi sürü yönetiminde, sağım ünitesi yanında, aynı anda yemlenmek ya da sağılmak isteyen ineklerden dolayı yığılmalar oluşabilir. Yığılmalar; sağım ve yemlemenin en yoğun olduğu anlarda, robotun bakım onarımı yapıldığı zamanlarda ya da sağım ünitesi kapasitesinin üzerinde bir yükleme anında olmaktadır (Raussi ve Kaihilahti, 2002).

Besleme konusunda robot sistemleri diğer çiftliklerden ayıran en büyük fark hayvanları süt verimlerine göre gruplara ayırarak besleme stratejisi izlemenize olanak vermemesidir. Sürüleri oluştururken verimleri, laktasyon sayıları, laktasyon dönemleri farklı hayvanları karma seçmeniz gerekir. Bu sayede günde ortalama 180-200 sağım kapasitesi olan bir robotun maksimum sayıda hayvana hizmet vermesi sağlanarak robotların verimliliği arttırılmış olur.

Yemlik yolundaki denge, robot sağım sistemi uygulanan sürünün yem tüketim ortalamaları üzerine kurulmalıdır. Yemleme hattındaki rasyon hazırlanırken; sürüdeki hayvanların en az konsantre yem ihtiyacı olan hayvanın yem ihtiyacı (Xo) baz alınır. Bu hayvana robotta verilecek minimum konsantre yem miktarı günlük hakedişinden düşülerek geri kalan kısmı yem tablasında verilecek TMR’a ilave edilir. Rasyondaki bu miktar minimum yem miktarıdır. Sürünün TMR içindeki konsantre yem ortalamasıdır (Xort). TMR’daki konsantre yem miktarı da düşük verimli hayvanları teşvik için %15 fazla verilebilir. Bu miktar sürünün DIM (Sürünün sağılan gün sayısı) ortalamasına göre arttırılıp azaltılabilir. Sürüdeki hayvanların çoğu süt verimi açışından pik dönemi etrafında ise bu miktar arttırılır. Ancak laktasyonun ikinci devresinin sonları ise azaltılabilir. Minimum izin verilen miktar günlük 0,75 kg’dır. Bu genel bir hesaplama şeklidir. Daha az verilirse hayvanlardan bazıları robotu ziyareti keser (Hulsen ve Rodenburg 2012).

Xort=[Xo-(n×0,75) ]×µ

Xort= Sürünün hayvan başına TMR içine katılacak günlük konsantre yem ortalaması (kg/hayvan/gün)

Xo= Sürünün en düşük verimli hayvanı için verilmesi gereken konsantre yem miktarı (kg/gün)

n= Sürünün en düşük verimli hayvanının günlük robota geliş sayısı (adet/gün)

µ=Düşük verimli hayvanı bir üst verim bandına taşımak için verilen teşvik yemi (%15-20).

Diğer hayvanlara robotta verilecek olan konsantre yem miktarı (Xr), her hayvana günlük verilmesi gereken miktardan (Xa), bu değerin (Xort) çıkartılmasıyla hesaplanır. Bu değer programda verim gruplarına göre topluca atanır.

X r =X a -Xort

X r= Hayvana robotta verilecek günlük konsantre yem miktarı (kg/gün)

X a= Hayvanın günlük konsantre yem ihtiyacı (kg/hayvan/gün)

Xort= Sürünün hayvan başına TMR içine katılacak günlük konsantre yem ortalaması (kg/hayvan/gün).

TMR ve robotta verilen maksimum konsantre yem halâ hayvanın ihtiyacını karşılamıyorsa; konsantre yem istasyonlarına ihtiyacınız var demektir. Şayet robotta verilecek miktar 8 kg’ı aşarsa bu ineğe aradaki fark kadar hakedilen konsantre yem istasyonunda tanımlanır. Konsantre yem istasyonu olanağınız yoksa; Xort arttırılır. Bu yem maliyetlerini arttırsa da hayvanın ihtiyaçlarını karşılama açısından önemlidir.

ROBOTTAKİ YEMLİKLER, KONSANTRE YEM VE İSTASYONLARI

Konsantre yem yoğun enerji ve sindirilebilir besleyici özelliği bulunan önemli bir yardımcı gıdadır. Buna ek olarak konsantre yem alınan yem miktarını arttırması için temel karma yemin tat kalitesini arttırmak amaçlı geliştirmesinde kullanılır.

Konsantre yem, sindirim sistemi ve metabolik hastalıklara neden olduğundan tek başına kullanılmamalıdır. Süt sığırlarının konsantre yem alım miktarları verdikleri süt miktarına göre olmalıdır. Bu yüzden günlük miktar 1 kg süt için 300-400 gram konsantre yem olmalıdır.

Resim 1. Yem dağıtım robotu (Anonim 2014c)

Resim 2. Yem istasyonlu sağım robotu (Anonim 2014e)

Konsantre yem robot sağımın kullanıldığı çiftliklerde pek çok yerde verilebilir.

İlk olarak; yem tablasında verilen karma yemin içine bir bileşen olarak katılır. Yapılan araştırmalarla uyumlu olarak tavsiye edilen konsantre yem ilavesi yığın halindeki kaba yemin %10’u kadardır. Bu tip konsantre yem beslemesi temel besin tüketimini sağlar fakat daha az verimli ineklerde şişmanlığa neden olmaz. İkinci olarak; inek konsantre yemi robotta alır. Hayvanlar yem yemekten hoşlandıkları için, robotta verilen konsantre yem sağım için robota gönüllü gelen hayvanlar için bir ödül niteliğindedir. Bu nedenle bu tip besleme, inekleri robota getirmede peşlerinden koşmak için harcanan iş gücünü azaltır. Üçüncü olarak; diğer iki alanda verilen yeme ilâveten konsantre yem istasyonunda konsantre yem verilebilir.

Konsantre yem istasyonları pahalıdır. Bu yüzden kullanımları teknolojik makinelerin edinme maliyetlerini ve çiftliğin süt maliyetini yükseltir. Bu durum konsantre yem istasyonlarının günümüzde sık kullanılmayışının sebeplerindendir. Konsantre yem istasyonları iki yerde kullanılır. Bunlar; temel yem karışımının verildiği yem tablası ve hayvanın robotla sağıldığı istasyondur (Latvietis ve ark. 2013). Robotta izin verilen maksimum konsantre yem miktarı yüksek verimli inekler için ziyaret başına 2 kg’dır. Eğer bu hayvanlar günde 3 – 3,5 kez sağılırlarsa; günlük maksimum 6-7 kg konsantre yem alacaklardır. Daha fazla konsantre yem ile beslemek istiyorsanız; durakların etrafına bilgisayar kontrollü otomatik konsantre yem istasyonu kullanmak en iyi yoldur.

İstasyonlar genelde yem tablasından sonra dinlenme alanı girişlerine konumlandırılabilir. Daha düşük verimliler için, yemin toplam miktarı hayvanın üretimine ve laktasyonda hangi safhada olduğuna bağlıdır. Yine bu hayvan trafiği tipinde minimum izin verilen miktar günlük 0,75 kg’dır. Daha az verilirse hayvanlardanbazıları robotu ziyareti keser (Hulsen ve Rodenburg 2012).

SERBEST TİP HAYVAN TRAFİĞİ BESLEME STRATEJİSİ

Serbest tip hayvan trafiğinin avantajları sayılırken; yüksek kaba yem alımıyla yağ ve proteini yüksek süt, yüksek yem verimliliği ve sonucunda daha sağlıklı rumen (yem tablasında daha sık gelmenin sonucu) sayılır (Smink, 2014).

Robotta verilen yem her zaman yem tablasında verilen yemden daha lezzetli olmak zorundadır. Çünkü hayvan akışını yönlendirecek bir kapı yoktur ve ineğin sağılmak için robota gelmesinin tek motivasyon aracı robotta verilen lezzetli yemdir. Yem tablasındaki TMR yada merası olan işletmelerde otlamaya ek olarak verilen PMR (Partly Mix Ration-Kısmi Yem Rasyonu) daha çok rağbet görürse hayvan sağılmak için robota gelmez, direk yem tablasına gider. Eğer yem tablasında sadece kaba yem verilecekse konsantre yemin küçük porsiyonlar halinde verileceği besleme istasyonlarına ihtiyaç vardır. Kuzey Amerika’daki pek çok robot çiftlikte PMR besleme yapılmaktadır (Rodriguez, 2014).

MECBURİ TİP HAYVAN TRAFİĞİ BESLEME STRATEJİSİ

Önce yem ön seçim besleme stratejisi: Hayvan yem tablasını ziyaret ettikten sonra yataklıklara geçerken ön seçime tabi tutulur. Eğer sağım izni varsa; robota girmesi için bekleme alanına yönlendirilir. Sağım izni yoksa dinlenmeye gidebilir. PMR besleme düzeninde çalışır ve bir ineğin günlük tahıl tüketiminin (kuru madde bazında) %50’si robotta verilir. Hayvan tahıl bazlı yemi seçim kapısından sonraki robotta ya da besleme bölgesindeki konsantre yem istasyonunda alacaktır. Böylece rumen sağlığından ve düşük gidip getirme oranından eminolunur (Rodriguez, 2014).

Önce süt ön seçim besleme stratejisi: Bu trafik çeşidinde hayvan yattığı alandan yem tablasına gitmek için robot üzerinden geçmesi için yönlendirilir. Kapılar sayesinde sağım izni olan hayvan bekleme alanına sağım izni olmayan hayvan ise yem tablasına yönlendirilir. Diğer trafik çeşitlerinden farkı besleme stratejisindeki esnekliğidir. Önce süt ön seçimli sistemde inek başına verilecek günlük dane tüketiminin (kuru madde bazında) sadece %20’si robotta verilir. İnek için ana motivasyon besleme tablasında alacağı TMR ya da mera kullanılıyorsa PMR’dır. Üretici bu modeli seçer. Çünkü bu yemleme stratejisi eğer rasyon çiftlik içinde hazırlanıyorsa çok daha ucuza mal olacaktır. İlk alıştırma döneminde robotta kaliteli ve lezzetli yem vererek hayvan alıştırılır. Ancak sonrasında motivasyon yem tablasındaki yemdir. Robotta pahalı yem verilmesi gerekmez. Çünkü hayvan yem tablasına geçmek için robotta sağılması gerektiğini öğrenir.

LAKTASYON DÖNEMİNE GÖRE BESLEME STRATEJİSİ

“Basit” yol veya sabit yemlemeye ek olarak besleme tablaları ile daha gelişmiş, bireysel inek üretimi ve laktasyon safhasını baz alan bir yemleme stratejisi uygulanabilir. Rekabete ve süt verimine göre yemleme: Robotlar, inekleri verime göre yemleme prensiplerine uygun olarak yemleme imkânını verir. Sabit yemleme yağ hareketine dayanırken, rekabet yemlemesi ineklere gerçek laktasyon dönemi için gerekli olan besinleri sağlamayı amaç edinir. Rekabet yemlemesi yoğun süt üretiminin olduğu ülkelerde yaygındır. Avantajları ineklerin doğru vücut kondisyonunda tutulabilmeleri ve her bir ineğe üretim potansiyelini gösterme şansının verilmesidir. Bunun teşvikleri kayda değerdir. Pik laktasyondaki her bir litre süt laktasyon başına 200 litre süte kadar daha yüksek verim ile sonuçlanabilir.

Resim 3. Karma yemin hazırlanması ve yem robotuna yüklenmesi (Anonim 2014c)

Resim 4. Robottaki yemlikler

Resim 5. Konsantre yem istasyonu (Anonim 2014d)

Strateji, değişik laktasyon evrelerine bağlı olarak iki faza ayrılır (Şekil 2).

1. Rekabet yemlemesi erken laktasyon döneminde yer alır (Şekil 4’te “1” olarak işaretlenmiş). Verimden bağımsız olarak her ineğe uygulanır, buzağılamadan sonra 3–6 hafta maksimum konsantre yem rasyonu verilir ve buzağılamadan sonra 10 haftaya kadar maksimum rasyonda tutulur. Bu işlem bütün ineklere üretim potansiyellerini gösterme imkânı verir. Bu şekilde hafife alınan inekler keşfedilebilir.

2. İkinci faz olan süt verimine göre yemleme (Şekil 4’te “2” olarak işaretlenmiş), buzağılamadan yaklaşık 70-100 gün sonra yer alır. İnek, ölçülen süt verimine uyacak şekilde yemlenir. Bu strateji, her bir ineğin bireysel olarak yemlenmesi anlamına gelir. Yem tasarrufu yapılır ve şişman/yüksek BSC (Body Score of Condition-Vücut Kondisyon Skoru) inek riski azalır. Robot sistemlere yönelik sürü yönetim programı bu işlemin tamamında yardımcı olabilmektedir.

ROBOTTAKİ YEMLEME AYARLARI

Hayvanın sağım robotunu her ziyaret başına “Maksimum Rasyonu”, ineğin bir ziyaret ve/veya sağımda yiyebileceği maksimum yem kilogramını gösterir. Bu değer, ortalama sağım zamanı ve dağıtma hızına bağlıdır. Ayarın 2,5-4 kg arasında olması önemlidir. Sistemi ziyaret ettiklerinde bütün inekler bir yem porsiyonu ile ödüllendirilmelidir. Normalde sağımhane dışı yemliklerde dağıtma hızı dakikada 0,3 kg/dakika’dır. Ortalama rasyon ve sağım sıklığına bağlı olarak dağıtma hızını maksimum 0,5 kg/dakika’ya çıkartabiliriz. İnekler yemleme hızına ayak uyduramadıkları için yem israf etmeye başlayacaklarından daha yükseğe çıkılmaması gerekir. İyi gelişmiş büyük bir Holstein inek dakikada 0.7 kg tüketebilir ancak bu, sürünün tamamı için tavsiye edilmez.

Rasyonlara uygun olarak yemleme yapıldığından emin olmak için her yeni yem gelişinde dağıtıcıların kalibre edilmesi önerilir (Anonim, 2014a).

Konsantre Yem İstasyonlarındaki Ayarlar

Litvanya’da yapılan bir araştırmanın sonuçlarına göre eğer hayvanın verimliliği artıyorsa konsantre yem istasyonlarındaki yem dağıtımı miktarı da artmaktadır. Eğer bu varyasyon robottaki yemlikte çok geniş değilse; besleme istasyonlarındaki konsantre besleme miktarı süt verim seviyesiyle tam olarak orantılıdır. Bu durum Çizelge 1’de görülmektedir.

Literatür bilgisine göre günlük 20 kg süt veren hayvanlar için 1 kg süt için 300 gram konsantre yem yeterlidir. Daha yüksek verimli hayvanlar için daha fazla konsantre yem gereklidir. Sindirim ve metabolik bozukluklara sebep olmaması için 1 kg süt için 400 gram konsantre yemi ya da %50-55 kuru enerji maddeyi geçmemelidir. Buna karşılık Çizelge 2‘deki değerler çiftlikte kullanılan yem rasyonundaki konsantre yem miktarının düşük verimli inekler için oldukça yüksek olduğunu gösterir. Fakat 3040 kg ve üstü süt veren hayvanlar için bu miktar yetersiz olabilir. Bu durum eğer konsantre yem miktarı yem rasyonunda düşürülür ya da karışımdan çıkarılırsa aynı zamanda yem istasyonlarındaki ve sağım ünitesindeki limitler tekrar ayarlanarak geliştirilebilir (Latvietis ve Priekulis, 2011).

Şekil 2. Laktasyon içinde farklı yemleme stratejileri

Çizelge 1. Sağım ünitesi ve besleme istasyonundaki konsantre yem miktarı

Çizelge 2. Toplam ve belirli konsantre yem tüketimleri

YEM TABLASI BOYUTLARI

Beslemede dikkat edilmesi gereken ilk faktör yemleme tablasındaki alan büyüklüğüdür. Hayvan başına yem alanı (genişliği) 60 ila 76 cm (sıcak iklimlerde 85 cm) ve tüm hayvanların aynı anda gelip yemlenebilmesi için yeterli yer bulunmalıdır. Bunun iki sebebi vardır. Baskın inekler toplu halde beslenmeyi severler ve ilk buzağısı olan genç hayvanın beslenme alışkanlığı olgun ineğe göre farklıdır. İlk buzağısı olan düvelerin yeme eğilimi azdır fakat yemleme tablasını daha sık ziyaret eder. Eğer yemlenme tablasındaki alan kısıtlıysa bu tip inekler zorlanacaklardır. Robot sistemlerde hayvan başına gereken yem tablası boyutu konusu hala tartışılmaktadır. Yem devamlı hayvan önünde bulunduğu için robot sağımlı ahırlar, hayvan için az yem tablası gereken işletmelerdir. Burada dikkat edilmesi gereken hayvan trafiğidir. Yem, motivasyon (ödül) olarak kullanılarak hayvan hareketleri kontrol altında tutulur. Bir kısım hayvan yemlenirken, diğerleri dinlenecek, yine belli bir miktar hayvan da sağılmak üzere bekleme alanında ve robot içinde olacaktır. Aşağıda farklı kuruluşlarca verilen hayvan başına yem tablası uzunlukları verilmiştir. 2 sıralı durakların bulunduğu ahırlarda yem alanı yeterince uzundur ve tüm hayvanlara aynı anda servis verebilir 3 ve üzeri durakların bulunduğu çiftliklerde her hayvan için yeterli alan yoktur ve trafiğin kontrolü ile hayvanlar aynı bölgede aynı anda bulunmamak zorundadırlar (Rodriguez, 2013).

Aşağıda robot sağımlı çiftliklerde yem tablasındaki yem alanı genişlikleri verilmiştir.

British Columbia Üniversitesi: 70 cm
California (CA) resmi süt sığırı kodları: 75 cm (genç inekler), 61 cm (sürünün diğerleri)
Sık beslemenin yapıldığı robot çiftliklerde: minimum 45 cm/ inek DairyLogix CA,
İrlanda’daki çalışmalar: minimum 21 cm/inek (eğer yem her an hayvanın önündeyse)
75 cm kafa kilitli (geçiş inekleri), 60 cm kafa kilitli (sürüdeki diğer hayvanlar için) Gün içinde hayvan tarafından tüketilen konsantre yemin (robotta ve robot dışındaki besleme istasyonlarında) yüzdesini nasıl ölçeceğiz?

Yem tüketimi %80-100 oranında dalgalanabilir. Eğer düşükse, hayvan sağlığı tehlikededir ya da sistem ayarları kontrol edilmelidir. Eğer yüksekse; hayvan beslenme bileşenlerine ulaşmakta ancak motivasyon yönü eksik kalmaktadır. Komisyon için çalışan bir satış elemanı gibi, hayvan sağım robotuna gelmesi için teşvik edilmelidir. Böylece her gün çaba harcayarak besleme değeri, motivasyon ve rumen sağlığı arasındaki dengeler korunmalıdır (Rodriguez, 2012a).

YEMLEME TABLANIZI NASIL OPTİMİZE EDEBİLİRSİNİZ?

Yeni doğum yapmış hayvanların beslenme davranışları olgun ineklerden daha farklıdır. Genç inekler yem tablasını daha sık aralarda ziyaret eder ve azar azar yem yemektedirler. Doğru beslenmenin olup olmadığını bilmek için her beslemeden sonra tablalarda kalan yem miktarına bakmak gerekir (En uygun miktar %3-4). Hayvanın yemi bırakma sebepleri; yem malzemesinin daha az lezzetli olması, bozulmuş ya da daha az kaliteli olmasıdır. Bu besleme düşük sindirime, bu da daha az süt üretimine neden olur. İnek kalan yemi tüketmek için zorlanırsa yetersiz beslenmiş olur. Bunun için en iyi yöntem bir sonraki yemlemeden 1 saat önce yemliği kontrol etmektir. Eğer ince bir tabaka ilk verilen rasyona benzeyen yem varsa sorun yoktur. Eğer sap ve koçan artığı görünümünde artık varsa bu hayvan yetersiz besleniyor, fazladan yem olsa yiyebilir anlamı taşmaktadır. Rekabetin beklendiği durumlarda (örneğin kısıtlı alan ve yiyecek) beslenme alışkanlıkları hayvan verimliliğiyle ilgilidir. Yem tablasındaki rekabetin en yüksek olduğu an hayvanın sağımdan döndüğü ve taze yemin verildiği zamanlardır. Bu zamanlarda baskın inek beslemede öncelik talep edecektir. Daha az baskın ineğin ise tablaya girişi sınırlı olacak, böylece bu inekler daha az yeme ya da daha az rekabetin olduğu saatlerde yemeye zorlanacaktır.

Yem yolunda hayvan trafiği yoğunsa; yemleme ve ittirme sıklığını arttırınız. Çünkü küçük porsiyonlar halinde sık verilen yem hayvan için daha caziptir. Ayrıca yem daha taze olarak hayvanla buluşacaktır. Yemin sıklıkla mikser yardımıyla dağıtılması en iyi yöntemdir ancak masraflı ve uğraşı gerektirdiğinden aynı etkiyi ittirerek de sağlayabiliriz. Böylece traktör ya da mikserin sesi ile uyarılan hayvan yem yoluna gelecektir. Elle ittirmede motor sesi uyarısı olmasa da yem kokusunun dağılması hayvanı uyarabilir. Besleme sıklığı günde 2 defadan fazla olmalıdır. Yem 6-8 kez ittirilerek 3 yem dağıtımıyla birlikte günde 9-11 kez olur. Böylece besleme zamanlarındaki dağılım değişiklikleri gün boyunca hayvanların eşit olarak yem alımını sağlanır. Baskın olmayan inekler sık beslendiklerinde yerlerinden ayrılmazlar ve daha az baskın hayvanlar beslenme tablasında sorun yaşamazlar.

Resim 6. Otomatik karma yem vagonu (Anonim 2014b)

Resim 7. Yem ittirme robotu (Anonim 2014c)

Yem dağıtımını 1’den 2’ye arttırmakla besleme için sıralama miktarı azalır. Özellikle yoğun besleme dönemlerinde, taze yem bırakıldığında, sık yem dağıtımı her hayvanın ulaşmasını kolaylaştırır ve yem için sıralanmayı azaltır (Rodriguez, 2013).

Yem dağıtımı günde 2 ya da 3 kez olabilir. Bu, işletmenin tercihidir ancak ittirmeleri arttırarak hayvan yeme motive edilir. Yem genelde sabah 08:00 akşam 18:00 saatlerinde verilmektedir. Ancak bu saatler zaten hayvanın içgüdüsel olarak sağılmak istediği saatlerdir ve yem motivasyonuna ihtiyaç yoktur. Baskın olan inekler bekleme alanını sağımı beklemek için meşgul ederler. Yem dağıtımı bu tip hayvanlar sağıldıktan sonra yapılabilir. Böylece içgüdüsel olarak sağıma gelen hayvanlardan sonra mikserin sesi ile uyarılan diğer hayvanlar yeme ulaşmak için kapılara gelir ve sağım izinleri varsa robota alınırlar. Böylece sağım saatleri ve hayvanın ahır içindeki dağılımı yeknesak olur. Robotun boşta kalma süreleri azalarak yüklenmesi artar. Bu da robotun günlük daha fazla hayvanı sağması demektir ve performansı en üst seviyede olur.

ÇİFTLİKTEKİ DİĞER AYARLAR

Özellikle ilk laktasyonundaki genç inekler için robottaki yemlik ve gübre plakası pozisyon ayarları ilerleyen aylarda başlangıçta olduğu gibi kalmaz. Yani hayvanın beden ölçüleri büyür ve yemlik ile gübre plakası ayarları her ay kontrol edilerek tekrar ayarlanmalıdır. Ayrıca yemlikler yemi “kg” esaslı değil “hacim” esaslı dağıtır. Verilecek olan yem, programdan atandıktan sonra yem porsiyon sayısı göz önünde bulundurularak belli periyotlarda tekrarlanarak alınır ve tartılır. Doğru değilse kalibrasyonu yapılır.

Özellikle farklı yem ya da markaya geçildiğinde bu kalibrasyon ayarları bir kez daha yapılmalıdır. Yemlikler robotların temizliği haricinde günlük yıkanarak temizlenmelidir. Robotlarda bulunan tartılarla (satın alınırken opsiyoneldir) hayvanların ağırlıkları periyodik olarak ölçülerek vücut kondisyon puanları verilebilir. Bu sayede yem alımları kontrolü çok daha rahat olabilecektir.

İlk başlangıçta hayvanın robota gelişini alıştırmak ve arttırmak için robotta mümkün olduğunca lezzetli, proteini yüksek, pahalı konsantre yem vermek zorunda kalabilirsiniz. Ancak hayvan bu rutine alıştığında önce süt ön seçim hayvan trafiğini kullanıyorsanız robottaki ürünün pahalı olması şart değildir. Çünkü hayvan için motivasyon ürün yem tablasındadır ve hayvan yem tablasına geçebilmek için kapıya gelmesi gerektiğini artık öğrenmiştir. Sağım izni geldiyse robota alınacak, gelmediyse yem tablasına yönlendirilecektir. Robottaki pahalı yeme gerek kalmayabilir.

Hayvanlar yüksek yerden ziyade yer seviyesinden yemeyi tercih ederler. Yemlik yüzeyinin durumu kuru madde alımını etkileyebilir. Yemlik yatağı pürüzsüz yüzeye sahip olmalıdır. Yem için tuzak olmayan kanalsız ve deliksiz yüzeylerin temizlemesi daha kolaydır ve yemin, koku ve küf oluşmasını minimuma indirir. Yemlik önünde yapılacak kısa bir duvar, çamurlu koşullar ve gübre birikiminden kaçınmak için önemlidir. Kötü koşullar rasyon lezzetini azaltarak hastalık yayılımını arttırır (Anonim 2012). Yem tablasında arta kalan yem mutlaka toplanmalı ve hayvana yedirilmemelidir. Ayrıca yem yolu belli aralıklarla temizlenmelidir.

Resim 8. Mekanik yem ittirme düzeni (Anonim 2014d)

Besleme sadece rasyon hazırlama işlemi değildir. Hazırlanan lezzetli ve içerik açısından yeterli yemin hayvana zamanında ulaşarak yeterli miktarda tüketilmesi gerekir. Dağıtımında kullanılan yöntemler ve aletler iyi kurgulanmalıdır. Her sistemin gerekleri farklıdır. Ancak beslenmedeki sorunların teşhisinde en önemli göstergeler aynı zamanda hayvan sağlığı konusunda bize fikir veren “skorlar” dır. Rumen kontrolü, BSC, gübre, bacak ve meme kirlilik, sindirim skorları sıklıkla kontrol edilmesi gereken göstergelerdir.

Resim, şekil ve çizelgeler için Süt Dünyası Sayı 54’e bakınız.

KAYNAKLAR

Anonim, 2012. DeLaval Cow Comfort Line. Enhance your profits-with cow comfort solutions. (http://www.delaval.com)

Anonim, 2014a. Del Pro Training Pack. De Laval Holding AG.

Anonim 2014b, http://www.westfalia.com/tr/tr/

Anonim 2014c http://www.lely.com/tr/ana-sayfa

Anonim 2014d, http://www.delaval.com.tr/

Anonim 2014e, http://www.fullwood.com/merlin

Hulsen, J. and J. Rodenburg, 2012. Robotic Milking, Future Farming. RoodBont, Vetvice, Dairy Logix, ISBN 978-90-8740-043-9, RoodBont Publishers.

Latvietis J. and J. Priekulis, 2011. Consumption of concentrated feed for milk cows in conditions of robotized technology. Engineering For Rural Development, Jelgava, Latvia University of Agriculture.

Latvietis, J., J. Priekulis and A. Salins, 2013. Solutions of concentrated feed consumption by cows in conditions of robotised milking. Engineering For Rural Development Jelgava, Latvia University of Agriculture.

Raussi, S. and J. Kaihilahti, 2002. Cow welfare aspects in Automatic Milking Systems. NJF Seminar 337-Technology for milking and housing of dairy cows-11–13 February 2002, Hamar.

Rodriguez, F. 2012a. Choosing the right cow traffic system for your robotic dairy. Progressive Dairyman Magazine. (http://www.progressivedairy.com)

Rodriguez, F. 2012b. Establishing KPIs: The key to managing your robotic dairy. Progressive Dairyman Magazine. (http://www.progressivedairy.com)

Rodriguez, F. 2013. AMS-feeding strategies and feedbunk management. SC North America, De Laval Holding AG. (http://www.vtdairy.dasc.vt.edu/ docs/cow-colleges/2013cc/19-rodriguez.pdf)

Rodriguez, F. 2014. KPIs: the key to managing your robotic milking operatio. Farmish, De Laval blog, http://blog.delaval.com/milk-harvesting/kpis-keymanaging-robotic-milking-operation/

Smink, B. 2014. Success factors robot start-up grazing management lely astronaut. Lely North America.