Liyofilizasyon ile kurutulmuş kavunun dondurma üretiminde kullanımı

Bu çalışmada gıda sanayinde değerlendirilmesi sınırlı olan kavunun her grup insan için beğenilerek tüketilen dondurmada kullanılabilirliği araştırılmıştır. Bu amaçla kavun örnekleri doğrudan ve liyofilizasyonla kurutulup öğütülerek dondurmaya ilave edilmiştir.

Kontrol örneği olarak ise vanilya ilaveli dondurma üretilmiştir. Yapılan duyusal değerlendirme sonuçları liyofilizasyonla kurutulmuş kavun ilaveli dondurma örneklerinde kabul edilebilirlik özelliklerinin en yüksek olduğunu göstermiştir. Liyofilize kavun ilavesinin dondurmanın tekstürel özelliklerini iyileştirdiği saptanmıştır. Doğrudan kavun ilave edilen örneklerde ise hem duyusal özellikler hem de tekstür özellikleri kontrol örneğine göre daha düşük olmuştur. Sonuç olarak, liyofilize edilerek dondurmaya ilave edilen kavun; dondurmanın duyusal ve tekstür özelliklerini iyileştirmiş, dondurmada çeşitliliğin artmasını sağlamış ve bunun kavunun değerlendirilmesinde alternatif bir uygulama olabileceği sonucuna varılmıştır.

Doç. Dr. Ahmet Ayar, Arş. Gör. Hatice Sıçramaz (Sakarya Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Gıda Mühendisliği Bölümü, Sakarya)

GİRİŞ

Dondurma, ferahlatıcı özelliği, sindiriminin kolaylığı ve besin değerinin  yüksekliği yanında hoşa giden tat ve aroması nedeniyle özellikle yaz aylarında çok tüketilen bir süt ürünüdür (Sağdıç ve ark., 2002; Coşkun, 2005). Ayrıca meyve, kuruyemiş, yumurta gibi katkıların ilavesi dondurmanın besin değerini arttırmaktadır (Demirci ve ark., 1998; Tamsut,  1989).

Ülkemizde özellikle yaz aylarında geniş alanlarda yetiştiriciliği yapılan kavun ise, önemli ölçüde vitamin A’ nın öncül bileşiği olan beta-karoten ve C vitamini içerdiği için güçlü antioksidan kapasiteye sahiptir. Ayrıca yapılan birçok çalışma, kavunun bağırsak ve böbrekler üzerinde olumlu etkilerinin bulunduğunu göstermiştir (Tokuşoğlu, 2012). Geniş üretim potansiyeli olmasına rağmen kavun gıda sanayinde yeteri kadar değerlendirilememektedir.

Meyve ve sebzelerin genel olarak taze ya da az işlem görmüş şekillerinin tüketimi tavsiye edilmektedir. Meyve ve sebzeler normal halleri ile gıdalarda katkı olarak kullanıma pek uygun değildir. Taze olarak kullanılan meyve ve sebzeler yüksek su içerikleri ve ham özellikleri nedeniyle ilave edildikleri gıdalarda yapısal bozulmaya neden olmaktadır. Isıl işleme tabii tutulan meyve ve sebzelerde de önemli besin ve fonksiyonel özellik kayıpları meydana gelmektedir. Bu nedenle, liyofilizasyon gibi kurutma teknikleri ham materyallerin hem ürünlere işlenebilirliğini kolaylaştırmakta hem de niteliklerinin korunmasını sağlamaktadır.

Bu çalışmada daha çok taze olarak tüketilen kavunun liyofilizasyonla kurutulduktan sonra dondurma üretiminde kullanılabilirliği araştırılmıştır. Bu uygulama ile öncelikli olarak çocuklar için önemli bir besin kaynağı olan dondurmaya doğal niteliklerini kaybetmeyen kavun ilave edilerek daha fonksiyonel bir özellik kazandırılmaya çalışılmıştır. Aynı zamanda, kavunun yapısında bulunan pektinin yardımıyla dondurmanın duyusal ve tekstürel özellikleri de iyileştirilmeye çalışılmıştır.

MATERYAL VE METOT

Bu çalışmada üretilen 3 farklı dondurma çeşidi için (sade, kavunlu ve liyofilizatörde kurutulmuş kavunlu) kullanılan miks formulasyonları Tablo 1’ de verilmiştir.

Tablo 1. Dondurma Üretiminde Kullanılan Mikslerin Formülasyonu
Kullanılan malzemelerÖrnekler
SKLK
Dondurma

Miksi

Süt (Litre)111
Şeker (%)151515
Salep (%)0,60,60,6
Yağsız süt tozu (%)333
Yumurta (adet)111
Vanilya (%)0,2
Kavun (%)30
Liyofilize kavun (%)6
Krema (%38 yağlı) (%)101010

S: Sade dondurma, K:Kavunlu dondurma, LK:Liyofilize kavunlu dondurma

Örneklerde tekstür profil analizi Brookfield CT3 Texture Analyzer cihazı ile 25,4 mm çaplı silindir probe kullanılarak yapılmıştır. Örneklerde 1 mm/s hız, 20 mm dalma derinliği ve 4,5 g’lik ilk algılama kuvveti kullanılarak sıkıştırma testi uygulanmıştır. Örneklerin sertlik, yapışkanlık,  adhesif kuvvet, elastikiyet,  esneklik özellikleri tespit edilmiştir.

Dondurmaların viskozite değerleri Fungi Lab, ALPHA marka viskozimetre kullanılarak ölçülmüştür. Ölçümler 2 nolu spindle ile 50 rpm’de 30 saniye süre sonunda gerçekleştirilmiştir.

Dondurmaların duyusal yönden değerlendirilmesi, Tablo 3’de verilen kriterler esas alınarak konu hakkında bilgilendirilmiş olan Sakarya Üniversitesi Gıda Mühendisliği Bölümü öğrencilerinden oluşan 10 kişilik panelist grup tarafından gerçekleştirilmiştir. Her bir duyusal özellik için 1-9 aralığında hedonik skala kullanılmıştır. 9: En iyi, 5: Normal ve 1: En kötü olarak tanımlanmıştır (Rosenthal, 1999).

İstatistik analizi ise Costat istatistik programı ile elde edilen sonuçlara varyans analizi uygulanarak gerçekleştirilmiştir. Örnekler arsındaki farklılıklar da Duncan Çoklu Karşılaştırma Testi ile tespit edilmiştir (CoHort, 2004).

SONUÇLAR

Dondurma örnekleri yaklaşık 4 C°’de eritildikten sonra tekstürel özellikleri analiz edilmiştir. Örneklere ait tekstürel özellikler Tablo 2’de verilmiştir. Tablodan da görüldüğü gibi liyofilize kavun ilave edilen örnekler diğer dondurmalara göre daha iyi tekstürel özeliklere sahip olmuştur. En kötü yapısal özellikler ise normal kavun ilaveli dondurma örneklerinde belirlenmiştir. Normal kavunun yüksek su içeriği dondurmanın tekstürel özelliklerini olumsuz etkilemiştir. Benzer sonuçlar viskozite değerlerinde de görülmektedir. Dondurmaya ilave edilen kurumadde arttırıcı materyaller tekstürel özelliklerin iyileşmesine katkıda bulunur. Meyve katkılarının miktar ve özellikleri de yapısal özellikler üzerinde benzer bir etkiye sahiptir (El-Samahy ve ark., 2009). İlave edilen materyallerdeki pektin gibi bileşenler yapısal özellikler üzerine daha fazla olumlu etki sağlamaktadır (Ismail ve ark., 2012).

Tablo 2. Dondurma Örneklerinin Tekstürel Özellikleri
Tekstürel ÖzellikSKLK
Deformasyon (mm)19,9719,6819,57
Yapışma gücü (g)10,5945,5
Elastikiyet (mm)0,020,010,15
Esneklik indeksi0,830,820,88
Lifsi uzayabilirlik (mm)1,528,6819,17
Viskozite  (Poise)31,14,754,7
Dondurma örneklerine ait duyusal analiz sonuçlarına göre de; liyofilze kavun ilavesi dondurma örneklerinin kabul edilebilirlik özelliklerini önemli oranda artırmıştır. Renk, yapı ve kıvam ile erimeye karşı dayanıklılık gibi özellikler liyofilize kavun ilaveli dondurma örneklerinde en yüksek,  pürüzlülük, buzlu yapı ve süttozu tadı gibi olumsuz özellik puanları ise en düşük olmuştur. Liyofilize kavun ilaveli dondurmalarda krema tadı daha az hissedilmiş,  tatlılık ise normalden daha yüksek olarak değerlendirilmiştir. Duyusal özellikler bakımından en düşük kabul edilebilirlik özelliğine normal kavun ilaveli dondurma örnekleri sahip olmuştur. Dondurma örneklerinin duyusal özellikleri istatistiksel olarak da önemli farklılıklar göstermiştir (p<0.01) (Tablo 3). Yapılan değişik araştırmalarda ilave edilen meyve aromalarının genel olarak dondurmalarda duyusal özellikleri olumlu yönde etkilediği tespit edilmiştir (Thompson ve ark., 2009).
Tablo 3. Dondurma Örneklerinin Duyusal Özellikleri
Duyusal ÖzellikKLK
(En iyi) 9Normal (5)(En kötü) 1
Renk4,333±1,230 b*5,166±1,466 ab6,000±1,705 a
Yapı ve kıvam6,833±1,267 a4,500±1,678 b7,166±1,029 a
Tat ve aroma7,750±1,138 a4,916±1,880 b7,500±1,381 a
Sakızımsı5,833±2,124 a3,666±1,556 b4,916±2,108 ab
Ağızda erime, bıraktığı his7,250±1,544 a4,250±1,484 b7,000±1,705 a
Erimeye karşı dayanıklılık5,166±2,657 a4,750±2,454 a5,750±1,865 a
Genel kabul edilebilirlik7,083±1,564 a4,412±1,621 b7,250±1,215 a
(En kötü) 9Normal (5)(En iyi) 1
Pürüzlülük3,333±2,741 a5,000 ±2,593 a3,166±1,696 a
Buzlu yapı4,250±2,454 ab6,416±2,065 a3,500±1,834 b
Yabancı tat2,416±2,234 a3,000±2,215 a2,750±2,416 a
Süttozu tadı5,083±2,937 a3,416±2,503 b3,583±2,712 b
(En kötü) 9Normal (5)(En iyi) 1
Krema tadı4,916±2,678 a3,583±1,240 b3,750±1,712 ab
Tatlılık6,583±1,31 0a5,166±2,120 b7,000±1,758 a

*Aynı satırdaki farklı harfler örnekler arasında p<0.01 düzeyinde istatistiksel olarak farklılık olduğunu göstermektedir.

Sonuç olarak; liyofilize edilerek dondurmaya ilave edilen kavun; dondurmanın duyusal ve yapısal özelliklerini iyileştirmiş, dondurmada çeşitliliği arttırmış ve bunun kavunun değerlendirilmesinde alternatif bir uygulama olabileceği sonucuna varılmıştır.

KAYNAKLAR

CoHort. 2004. Costat User Guide. CoHort Software, Monterey, CA

Coşkun, F. 2005. Tekirdağ ilinde satılan sade ve çilekli dondurmalarda fekal kontaminasyonun belirlenmesi. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 2(2), 135-142.

Demirci, M., Şimşek, O. Öksüz Ö.,Fidan, Ö. 1998. Çorlu piyasasında  satılan süt esaslı dondurmaların duyusal, fiziksel, kimyasal, mikrobiyolojik özellikleri üzerine bir Araştırma-I. Uluslararası Pastane-Fırın-Fast food-Donanım ve Sarf Malzeme Dergisi, 11, 46-54.

El–Samahy, S.K. Youssef, K.M.,  Moussa–Ayoub, T.E. 2009. Producing ice cream with concentrated cactus pear pulp: A preliminary study.  J. PACD, 11, 1-12.

Ismail, N.S.M., Ramli, N., Hani, N.M.,  Meon, Z. 2012. Extraction and characterization of pectin from Dragon fruit (Hylocereus polyrhizus) using various extraction conditions. Sains Malaysiana, 41(1), 41-45.

Rosenthal, A. J. 1999. Food Texture Measurement and Perception. Apsen Publication, Maryland, USA, 344 p.
Sağdıç, O., Tülüoğlu, D. D., Özçelilk, S.,  Şimşek, B. 2002. Isparta piyasasında tüketime sunulan dondurmaların kimyasal ve mikrobiyolojik kalitesi. Atatürk Üniv. Ziraat Fak. Dergisi, 33(4), 441-446.

Tamsut, L.S.,  Garcia, C.E. 1989. Microbiological quality of vanilla ice cream manufactured in Caracas, Venezuella. Arch Latinoam Nutr., 39(1), 46-56.

Thompson, K. R., Chambers, D. H., Chambers, E. 2009. Sensory characteristics of ice cream produced in the U.S.A. and Italy. Journal of Sensory Studies, 24, 396-414.

Tokuşoğlu, Ö. 2012. Kırkağaç’ın tescilli sembolü Kırkağaç kavunu: Kırkağaç kavununda biyoaktif antioksidan profillerin belirlenmesi üzerine araştırma.www.kirkagac.gov.tr (ozlemtokusoglu.pdf‎)

>> Süt Dünyası

2006 yılından beri yayınını sürdüren tarafsız ve bağımsız medya kuruluşudur. Süt Dünyası Dergisi kurulduğu günden bu yana ilkelerinden taviz vermeden yayıncılık faaliyetine devam ediyor. Süt Dünyası Dergisi Haber Merkezi tarafından hazırlanan her türlü içerik "Süt Dünyası" imzası ile yayınlanmaktadır.

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Bu site, istenmeyenleri azaltmak için Akismet kullanıyor. Yorum verilerinizin nasıl işlendiği hakkında daha fazla bilgi edinin.