Rusya’ya süt ürünleri ihracatı

Rusya Federasyonu 6 Ağustos 2014 tarihinde, 560 sayılı “Rusya Federasyonu’nun Güvenliğini Sağlamak İçin Belirli Ekonomik Önlemlerin Uygulaması” kararını yayınlamış olup, bu karara göre Amerika Birleşik Devletleri, Avrupa Birliği ülkeleri, Kanada, Avustralya, Norveç Krallığı menşeli tarım ürünleri, ham madde ve gıdaların Rusya Federasyonu’na ithalatına bir yıl süresince yasak getirilmiştir.

Yasaklanan ürünlerin listesi aşağıdaki gibidir;

1. Taze, soğutulmuş veya dondurulmuş sığır eti,
2. Taze, soğutulmuş veya dondurulmuş domuz eti,
3. 0105 pozisyonundaki kanatlı hayvanların taze, soğutulmuş veya dondurulmuş eti ve yenilebilir sakatatları
4. Tuzlanmış, salamura edilmiş, kurutulmuş ve tütsülenmiş etler,
5. Balık ve kabuklular, yumuşakçalar ve suda yaşayan diğer omurgasızlar,
6. Süt ve süt ürünleri,
7. Sebzeler, yenilebilir kök ve yumrular,
8. Meyve ve fındık,
9. Sosis ve benzeri et ürünleri, sakatat veya kan; bunlara dayalı gıda müstahzarları,
10. Bitkisel yağlara dayalı lor ve peyniri kapsayan nihai ürünler,
11. Gıdalar (bitkisel yağ içeren süt bazlı ürünler).

Rusya’nın gıda, içecek ve tarım ürünleri ithalatı 40 milyar doların üzerinde olup bunun yaklaşık 12 milyar dolarlık kısmı AB ülkelerinden yapılmaktadır. Bu rakamlar içinde Rusya’nın süt ürünleri ithalatı 4,3 milyar dolar civarındadır.

Rusya’nın 2013 yılında 31,5 milyon ton süt üretimi olup, 6 milyon ton süt eşdeğeri ürünü de ithal etmiştir. Rusya, kişi başına içme sütü ve tereyağı tüketimi yönünden önde gelen ülkelerden olup, süt ve süt ürünlerinde dünyanın en büyük ithalatçılarındandır. Rusya dünya süt ürünleri ithalatının %4’ünü, dünya peynir ithalatının %15’ini, dünya tereyağı ithalatının ise %11’ini gerçekleştirmektedir.

Rusya’nın süt ürünlerinde en büyük ithalat kalemi peynirdir. Dünya tereyağı ve sadeyağ ithalatında da Rusya ilk sırada yer almaktadır. Rusya 2014 yılı ilk 4 ayında toplamda 240 bin ton süt ürünü ithal etmiş olup, bunun 140 bin tonunu peynir, 62 bin tonunu tereyağı, 33 bin tonunu yağsız süttozu oluşturmuştur.

Rusya, ABD’den sonra AB’nin en önemli ikinci gıda ihracat pazarıdır. 2012 yılında, AB’nden Rusya’ya ihraç edilen gıda ve içeceklerin değeri 9 milyar Euro’ya yakın olup; Rusya bazı AB üyesi devletler için bir numaralı gıda ihracat pazarıdır. Rusya’ya olan AB ihracatının yapısı en önemli kategoriler olarak görünen et, süt ürünleri ve içecekler ile birlikte oldukça çeşitlilik göstermektedir.

Rusya, bu kadar önemli miktarda ithalat yaptığı ülkelerden ithalatı bir yıl boyunca kaldırmış olup, bu süreçte gıda açığı yaşamamak, halkının gıda ihtiyacını karşılamak amacıyla iç üretimini artırmaya öncelik vereceği öngörülmektedir. Bunun yanında mevcut tedarikçi ülkelerden daha fazla ürün talep edeceği ve yeni tedarik kanalları yaratarak diğer ülkelerden de ithalat gerçekleştirmesi beklenmektedir.

Bununla birlikte Rusya’nın ithalatı kesmiş olduğu ülkelerde ise süt ürünleri fiyatlarının baskılanacağı, oluşan pazar boşluğunu doldurmak amacıyla bu ülkelerin yeni pazarlar bulma arayışı içerisinde olacağı ve bu yeni pazarlarda rekabetin yoğunlaşacağı öngörülmektedir. Bu durumda bu ülkelere ihracat yapan diğer ülkelerin ihracatının olumsuz yönde etkileneceği aşikârdır.

Rusya ülkemiz için tüm diğer gıda ürünlerinde olduğu gibi süt ürünlerinde de önemli bir potansiyel fırsattır. Ancak Türkiye’den Rusya Federasyonu’na süt ürünleri ihracatı yok denecek kadar azdır. 2013 yılında Rusya Federasyonu’na 42 ton süt ürünü ve dondurma ihracatı yapan Türkiye, 2014 yılının ilk 6 ayında 194 ton süt ürünü ihracatı gerçekleştirmiştir.

Rusya’da çiğ süt fiyatları son yıllarda diğer ülkelerde olduğu gibi artış eğiliminde olup 2014 yılı ilk 6 ay ortalaması 40,19 euro/100 kg olarak gerçekleşmiştir (2013 yılı ortalaması 37,03 euro/100 kg). Bu haliyle ülkemiz çiğ süt fiyatları civarında olduğu söylenebilir ancak bu konuda dikkate almamız gereken rakam Rusya Federasyonuna ihracat yapan veya yapabilme imkanı olan diğer ülkelerin maliyetleri olmalıdır.

Bu çerçevede değerlendirilebilecek diğer bazı ülkelere bakıldığında ise 2014 yılı ilk 6 ay ortalamaları Almanya’da 39,41, Fransa’da 35,82, Arjantin’de 25,95, Brezilya’da 33,83, Polonya’da 31,8, ABD’de 39,06 euro/100 kg düzeylerindedir. Ülkemiz güncel çiğ süt fiyatının (39,8 euro/100 kg) yanında toplama ve taşıma maliyetlerimizin yüksekliğini de dikkate aldığımızda rekabet açısından dezavantajlı durumda olduğumuz görülmektedir.

Rusya’nın en çok ithalat yaptığı kalemler olan peynir ve tereyağında dünya fiyatlarına bakıldığında ise; ABD’de AA sınıf tereyağının 3.958 euro/ton, Okyanusya’da %82 tereyağının 2.280–3.102 euro/ton aralığında, Doğu ve Batı Avrupa uluslararası pazarında ise 3.289 – 3.588 euro/ton aralığında olduğu görülmektedir.

Peynirde ise İngiltere’de Çedar peynirinin 3790 euro/ton, Almanya’da Edam peynirinin 3.150 – 3.250 euro/ton, ABD’de peynirin 3.463 euro/ton, Okyanusya’da Çedar peynirinin 3.065 -3.588 euro/ton aralığında olduğu görülmektedir.

Rusya Federasyonu’nun en önemli ithalat girdisi olan tereyağında maliyet/fiyat engeli aşılabilirse ihracat şansımızın olduğu söylenebilir. Benzer durum yağsız süttozu için de geçerlidir.

Peynirde ise maliyetlere ilaveten pazarın talep ettiği peynir çeşitlerinin üretilip ihraç edilmesi ihtiyacı yanında, pazarlama desteği ile bazı geleneksel peynirlerimizin, taze peynir çeşitlerinin ve eritme peynir alternatiflerinin ihracat şansının olduğunu söyleyebiliriz.

Rusya Federasyonu ile ülkemiz arasındaki gıda ve tarımsal ürünler ticaretine bakıldığında;

Türkiye’nin tüm tarım ürünleri ithalatında Rusya ilk sırada yer alırken, ihracatında 3. sırada yer almaktadır. Rusya Federasyonu’na 2013 yılında 1 milyar 179 milyon dolar tarımsal ürün ihracatı gerçekleştiren Türkiye, aynı dönemde 1 milyar 969 milyon dolarlık ithalat yapmıştır ve ticaret dengesi negatif bakiye vermektedir.

Türkiye’nin Rusya’ya ihraç edebileceği ürünler ile ilgili olarak Rus heyeti ile görüşmeler devam etmektedir. Yaş sebze & meyve ihracatının artırılması yanında, özellikle piliç &,hindi eti ve et mamulleri ile süt ve süt ürünleri, su ürünleri, yumurta, damızlık yumurta ve civciv gibi hayvansal ürünlerin ihraç edilmesi konuları görüşülmektedir. Türkiye’den ithal edilecek ürünler, federasyon üyesi diğer ülkelere de geçeceği için oldukça büyük bir pazar söz konusu olup, bu fırsatın kalıcı pazara dönüştürülmesi ve sürdürülebilir kılınması ülkemiz tarım ve gıda sanayii açısından büyük önem arz etmektedir.

Grafik: Dünya Süt ve Süt Ürünleri İthalatında Rusya’nın Payı
RUSYA %4 / DİĞER ÜLKELER %96

Grafik: Dünya Tereyağı İthalatında Rusya’nın Payı
RUSYA %15 / DİĞER ÜLKELER %85

Grafik: Dünya Peynir İthalatında Rusya’nın Payı
RUSYA %11 / DİĞER ÜLKELER %89