Konsey’in yaptırım gücü bulunmuyor

Çiğ süt maliyetini hesaplayan ve üretici fiyatlarını ilan eden Ulusal Süt Konseyi “fiyat” gündemli tartışmaların hep odağında yer alıyor. Biz de “maliyet ve “fiyat” gündemi çerçevesinde süt kamuoyunun merak ettiklerini Ulusal Süt Konseyi Başkanı Sabit Karaca’ya sorduk.

Çiğ süt üretici fiyatının ilan edilme sürecinde Ulusal Süt Konseyi belirleyici bir rol oynuyor. Bölgelere göre çiğ süt maliyetini hesaplamakla görevli olan Konsey, çiğ süt referans fiyatını Gıda ve Tarımsal Ürün Piyasaları İzleme ve Değerlendirme Komitesinin görüşünü alarak açıklayan kurum.

Özellikle süt fiyatlarının belirleneceği dönemlerde ve maliyetlerin aşırı arttığı durumlarda gözler hemen Konsey’e çevriliyor. Bu noktada süt üreticisi çiftçiler ve sütü alıp ürüne işleyen mandıracıların ile sanayicilerin Konsey’den beklentileri oluyor. Ulusal Süt Konseyi Yönetim Kurulu Başkanı Sabit Karaca ile çiğ süt fiyatlarının belirlenmesi sürecinde Konsey’in rolünü ve görevlerini konuştuk.

Konseyin en önemli görevi çiğ sütün referans fiyatını açıklamak. 31 Ocak 2018’den beri (Yönetmelik değişikliği nedeniyle) artık çiğ süt tavsiye fiyatı Gıda Komitesi’nin onayı alındıktan sonra ilan edilebiliyor. Yeni sistemde fiyat açıklama sürecinde ne gibi zorluklarla karşılaşıyorsunuz?

Ulusal Süt Konseyi, Ulusal Süt Konseyi Kuruluş Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmeliği çerçevesinde kurulmuş ve yasal kuruluş mevzuatı kapsamında kendisine tevdi edilen görevler çerçevesinde faaliyetlerini yürüten bir kuruluştur. Öncelikle şunu ifade etmek gerekir ki, Konseyimizin en önemli görevinin çiğ süt tavsiye fiyatını açıklamak olduğu ifadesi hem yanlış hem de eksik bir anlatım olacaktır. Bilindiği gibi çiğ süt fiyat ve maliyet ekseninde Konseyimizin en temel görevi belirli dönemlere göre çiğ süt üretim maliyetini ortaya koymaktır. Bahsetmiş olduğumuz kuruluş mevzuatı kapsamında Konseyimizin en temel görevlerinden birisi budur. Konseyimiz, organları kanalıyla belirli dönemlerde bölgelere göre çiğ süt üretim maliyetini ilan etmektedir. Çiğ süt fiyatları ile ilgili olarak Konseyimizin bu hususta üstlendiği görev ise, hesaplamış olduğu üretim maliyetleri ışığında muayyen bir dönem için çiğ sütte bir “tavsiye fiyat” ortaya konulmasını teminen sektörün paydaşlarını bir araya getirmesidir. Diğer bir ifadeyle Konseyimiz, çiğ süt tavsiye fiyatının oluşması için tüm tarafları aynı platformda buluşturmakta ve sektörce mutabık kalınan tavsiye fiyat Konseyimiz tarafından ilan edilmektedir.

Sizin de dile getirdiğiniz gibi Çiğ Sütün Sözleşmeli Usulde Alım Satımına İlişkin Yönetmelikte geçtiğimiz yıl yapılan bir değişiklik ile çiğ süt tavsiye fiyatının Konseyimizce belirlenmesi hususunda bir düzenleme yapılmıştır. Bu kapsamda, çiğ süt tavsiye fiyatının belirlenmesinde Gıda ve Tarımsal Ürün Piyasaları İzleme ve Değerlendirme Komitesinin görüşünü alma görevi Konseyimize verilmiştir.

Bildiğiniz gibi ulusal ürün Konseylerini diğer yapılardan ayıran en temel özellik, Kamu grubu dahil olmak üzere ilgili sektörün tüm paydaşlarını bünyesinde barındırmasıdır. Bu anlamıyla, Ulusal Süt Konseyi’nin tüm faaliyetleri; süt üreticileri, süt sanayicileri, ilgili sivil toplum kuruşları, akademisyenlerin yanında Kamu grubunun da, dolayısıyla Tarım ve Orman Bakanlığı yetkililerinin de uhdesinde gerçekleştirilmektedir. Bu anlamıyla Konseyimizce ilan edilen çiğ süt tavsiye fiyatının belirlenmesinde Konseyimizin yapısı gereği süt üreticileri ve süt sanayicileri yanında sivil toplum kuruluşları ve Kamu temsilcileri ile birlikte sektörün tüm paydaşları rol almaktadır. Bahse konu yeni düzenleme ile birlikte tavsiye fiyat belirlenirken ayrıca Gıda ve Tarımsal Ürün Piyasaları İzleme ve Değerlendirme Komitesinin görüşü alınmaktadır.

Hazine ve Maliye Bakanının başkanlığını, Merkez Bankası‘nın sekreteryasını yaptığı Gıda Komitesi “gıda enflasyonu” ile mücadele görevini yürütüyor. Gıda Komitesi ve Merkez Bankası’ndan fiyatların aşağıda tutulması yönünde bir baskı görüyor musunuz?

Biraz önce dile getirdiğimiz gibi çiğ süt tavsiye fiyatının belirlenmesinde süt üreticileri ve süt sanayicileri dahil olmak üzere sektörün tüm taraflarının mutabık kaldığı bir fiyat Konseyimizce ilan edilmektedir. Çiğ süt tedarik mevzuatından yapılan değişiklikle Gıda ve Tarımsal Ürün Piyasaları İzleme ve Değerlendirme Komitesinin görüşünü almak bu konuda Konseyimize tevdi edilen bir görevdir. Ulusal Süt Konseyi bünyesindeki Tarım ve Orman Bakanlığımız temsilcileri kanalıyla çiğ süt tavsiye fiyatının belirlenmesi hususunda söz konusu Komitenin görüşü alınmaktadır. Üretim maliyetleri, pazar şartları, ekonomik koşullar ve çiğ süt arzında ortaya çıkan aşağı ve yukarı yönlü hareketlilik gibi pek çok parametre çiğ sütün tavsiye fiyatının belirlenmesinde göz önüne alınmakta ve Gıda ve Tarımsal Ürün Piyasaları İzleme ve Değerlendirme Komitesinin görüşü alındıktan sonra çiğ süt tavsiye fiyatı ilan edilmektedir.

Çiğ süt maliyetini nasıl hesaplıyorsunuz, bu konuda belirli standartlarınız var mı,. Maliyet tespitinde kullandığınız yöntemler hakkında bilgi verir misiniz?

Konseyimizin kuruluşu akabinde, kuruluş yönetmeliğindeki faaliyetlere ilişkin tüm tarafların temsilcilerinin yer aldığı bazı komisyonlar kurulmuştur. Bu komisyonlardan birisi de Çiğ Süt Maliyet Komisyonudur. Geçtiğimiz yıllarda Konseyimizce ihdas edilen ve sektörümüzdeki tüm paydaşların temsilcilerinin yer aldığı Çiğ Süt Maliyet Komisyonunca bir maliyet çalışması belirlenmiştir. Buna göre maliyet hesaplanmasında belirli kabuller ortaya konulmuş ve bu kapsamda maliyet çalışmaları yapılmaktadır.

Maliyet tespitinde görev alan ekip nasıl oluşturuluyor ve bu ekibe herhangi bir ücret ödeniyor mu?

Konseyimiz kuruluş yönetmeliğindeki ilgili hükümler gereği Konsey organlarında ya da Konseyimizce oluşturulan komisyonlar ya da alt çalışma gruplarında yer alan üyelere yalnızca ikamet ettikleri ilin dışına yapacakları görev giderlerine ilişkin Genel Kurulca belirlenen esaslara göre gerçek yolluk ödemesi yapılmaktadır ve başka bir ad altında herhangi bir ödeme yapılmamaktadır.

Çiğ süt maliyeti bölgelere göre belirlenirken, referans fiyat neden bölgelere göre belirlenmiyor?

Konseyimiz çiğ süt üretim maliyetlerini bölgelere göre ortaya koyduktan sonra tüm bölgelerin ortalaması ile ülke geneline yayılan ortalama bir çiğ süt üretim maliyeti belirlemektedir. Hesaplanmış olan genel çiğ süt üretim maliyeti ışığında nihai olarak ülke geneli için çiğ süt tavsiye fiyatı belirlenmektedir. Ülke geneli için oluşturulan tek bir çiğ süt tavsiye fiyatı her bölgede tek bir fiyatın uygulanabilirliği açısından oldukça önemlidir. Aksi durumda fiyat karmaşası ortaya çıkar ki bu da haksız rekabete neden olabilecektir.

Çiğ süt maliyetinin tespiti ve ilanı ile ilgili çalışmalarda belirli bir periyot ve düzen söz konusu mudur?

Çiğ süt maliyet çalışmaları Konseyimizce her ay düzenli olarak yapılmakta ve belirli dönemlerde bu çalışmalar ilan edilmektedir.

Çiğ süt fiyatındaki kalite değerlerini (3,2 protein ve 3,6 yağ oranı) sütü alan firmalar mı yoksa satıcılar mı tespit ediyor? Konsey olarak bu konuda bir düzenlemeniz bulunuyor mu?

Alım-satıma konu olan çiğ sütlerin analizleri genel itibariyle süt alan firmalar tarafından yapılmaktadır. Taraflar arasında ortaya çıkabilecek ihtilaf durumunda ise tarafsız laboratuvarda şahit numune analizleri yapılabilmektedir.

Konsey olarak ilan etmiş olduğunuz referans fiyata uyulup uyulmadığını izliyor musunuz?

Konseyimizce fiyatlara uyulup uyulmadığı farklı kanallardan takip edilmekle beraber belirlenen fiyata uyulmaması durumunda Konseyimizin bir yaptırım gücü bulunmamaktadır.